نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه جغرافیا- دانشگاه اصفهان

چکیده

اهمیت محیط به عنوان بستر پویای فعالیت ­های انسانی همچنان بحث محوری علوم مخصوصاً جغرافیا است و علیت محیطی همراه با توانایی­ های بشری در خلق چشم اندازها و جایگاه ­های زندگی مشغول به کار است تعابیر جبر محیطی و نیز جبر فرهنگی وجوه تندی از گرایش ­های علّی است که در جغرافیای علمی امروز تعدیل گردیده، برای هر کدام از عوامل محیط و انسان شأن واقعی و صحیح آن منظور شده به جای آنها اصطلاح علیت محیطی مطرح می ­باشد.
انسان امروز می­ کوشد با قانونمندی ­های جغرافیایی از سیاره فیزیکی یک سیاره فرهنگی ساخته، با تعادل بین انسان و محیط، زندگی سالمی برای همگان میسر ساخته، محیط را سامان داده به عنوان خانه انسان آبادان نگاه دارد.
موضوع مورد بررسی مقاله علیت محیطی است که از یک طرف به دلیل علمیت و حساسیت مرزبندی آن مشکل و برای تحلیل صحیح آن، مباحثی دیگر را به عنوان پیش نیاز می ­طلبد از طرف دیگر گستردگی و ظارفت آنف ایجاب می­ کند محدوده مطلب را در نظر داشته از مباحث حاشیه­ ای و توصیفی صرف نظر نمائیم لذا بیشتر به نکات اساسی و کلیدی و کلاکی- که کمتر مطرح شده پرداخته، مطالب گزینشی خود را مطابق فهرست زیر تنظیم نمائیم:
(مقدمه)- بررسی لغوی- علیت- جبر و اختیار- جبرگرایی- اختیارگرایی- علیت محیطی- نتیجه­ گیری (و منابع)

عنوان مقاله [English]

Environmental Causality

نویسنده [English]

  • Hosein Sarami

Member of Faculty, Department of Geography, University of Isfahan

چکیده [English]

The importance of environment as the dynamic context of human activities is still the major topic of sciences especially geography, and the environmental causality is active along with human abilities in creation of landscapes and living places. The terms “environmental coercion” and “cultural coercion” represent sharp aspects of causal attitudes which have been modified in today’s scientific geography in which every environmental factor and human being have been given their real position, leading to creation of the term “environmental causality”.
Today human tries to turn this physical planet into a “cultural planet”, and to provide every person with a healthy life, organize the environment and keep it as human being’s “abode.”
The subject studied in this paper is the environmental causality which, one the one hand, requires other discussions as prerequisite due to scientific approach and sensitivity of determination of the problem’s limits, and on the other, its breadth and delicacy necessitates keeping content of any research about it within certain limits and avoiding marginal and descriptive discussions; therefore, we mostly pay attention to fundamental and major points which have received less attention, and sort our material according to the following list:
Introduction, lexical examination, causality, determinism and free will, determinism, free will, environmental causality, conclusion and sources.

1- نویسندگان «درآمدی بر جامعه شناسی اسلامی» دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تهران 1363 صفحه 363.
2- دهباشی، دکتر مهدی: مقاله «علیت در مقام اثبات و ثبوت» نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان- دوره دوم، شماره دوم- 1370 صفحه 12.
3- همان منبع- صفحه 18.
4- نویسندگان «درآمدی بر جامعه شناسی اسلامی» همان منبع- صفحه 387.
5- رهنمائی، دکتر محمدتقی: مجموعه مباحث و روش­های شهرسازی جغرافیا (قسمت 6 مطالعات توپوگرافیک) تهران 1369 از این منبع در تنظیم این قسمت استفاده شده است.
6- موسائی، علی: «معارف اسلامی» پیام نور- چ هفتم تهران، 1372، صفحه 214.
7- همان منبع- همان صفحه با تلخیص و تصرف.
8- نگارش، حسین: مقاله «جبرگرایی با دترمینیسم جغرافیایی» مجله علمی پژوهشی دانشگاه سیستان و بلوچستان- سال اول، زاهدان 1374 صفحه 75.
9- شکوئی، دکتر حسین: مقاله «نقد و بررسی کتاب و مقاله» رشد آموزش جغرافیا، شماره 14، 1367 صفحه 46.
10- علیجانی، دکتر بهلول: «ماهیت و قلمرو علم جغرافیا»- سمت تهران 1371 صفحه 52.
11- شکوئی، دکتر حسین:« اندیشه­های نو در جغرافیا»- گیتاشناسی، تهران 1375، صفحه264.
12- پایدار، دکتر ج: «چرا انسان متعهد و مسئول است؟»- نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1358، صفحه 49.
13- مطهری، مرتضی:« مقدمه­ای بر جهان بینی اسلامی»- صدرا- قم، بی­تا، صفحه15.
14- رهنمائی، دکتر محمدتقی: همان منبع- صفحه9.
15- شکوئی، دکتر حسین:« اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا»- همان منبع، صفحه 263.
16- همان منبع- همان صفحه.
17- همان منبع- همان صفحه.
18- نظری، دکتر علی اصغر:«تاریخ علم جغرافیا- پیام نور، تهران، 1374، صفحه 82 (برداشت کلی و اختصار).
19- عزتی، دکتر عزت الله: «ژئوپلتیک»- سمت، تهران، 1370 صفحه 2.
20- شکوئی، دکتر حسین: همان منبع، صفحه 233.
21- سلطان زاده، حسین: «مقدمه­ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران»- نشرآبی، تهران، 1365، صفحه 45.
22- بهرام سلطانی، کامبیز: «مجموعه مباحث و روش­های شهرسازی»- محیط زیست، وزارت مسکن وشهرسازی، تهران، 1371، صفحه 110.
23- مجتهدی، دکتر احمد: مقاله «مقدمه­ای بر جغرافیای سکونت در ایران»- فصلنامه تحقیقات جغرافیای، شماره 22، سال 1370، صفحه 91.
24- همان منبع- صفحه 92.
25- پاپلی، دکتر محمدحسین: مقاله «تعریف و دیگاهی تازه از جغرافیا»- فصلنامه تحقیقات جغرافیای- شماره 1، 1365، صفحه 22.
26- عزتی، دکتر عزت الله: همان منبع0 صفحه 169.
27- رهنمائی، دکتر محمدتقی: همان منبع- صفحه3.
28- شکوئی، دکتر حسین:« فلسفه جغرافیا»- گیتاشناسی، جر سوم، تهران 1367، صفحه 21.
29- پایلی، دکتر محمدحسین: پیشگفتار «فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره1»- سال 1365، صفحه 7.
30- همن منبع- همان صفحه.
31- پاپلی، دکتر محمدحسین: مقاله «تعریف، مفهوم و دیگاه تازه از جغرافیا»- همان منبع، صفحه 45.
32- سلیمانی، دکتر محمد:«ماهیت و قلمرو علم جغرافیا»- سمت تهران، 1371، صفحه 76.
33- شکوئی، دکتر حسین: همان منبع صفحه 127.
34- همان منبع- صفحه 280.