نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

در مناطق خشک و نیمه خشک به غیر از کمبود کلی آب، موضوع کیفیت منابع آبی نیز از جمله مسائل مهم به شمار می ­آید. با این که استفاده از ذخیره کننده های آب های سطحی مانند آب انبارها و غیره در گذشته به عنوان یک استراتژی کلی معمول بوده است ولی نبود جریان های دائمی آب در این مناطق سبب می­ شود که تأمین این ماده حیاتی به سفره ­های زیرزمینی متکی باشد
آنچه در مورد  سفره های تحت­ الارضی اهمیت پیدا می کند تنها به میزان، وسعت، ظرفیت و عمق آنها محدود نمی­ شود بلکه تاریخ تحول و ژنز این سفره­ ها و تاثیری که این موضوع بر کیفیت آب ذخیره شده در آنها می­ تواند بگذارد نیز از اهمیت ویژه­ ای برخوردار است.
سفره­ های تحت­ الارضی در مناطق خشک به واسطه شرایط اقلیمی و محیط های ترسیب و تشکیل، غالبا از نظر شوری و املاح با محدودیت روبرو هستند.
با این همه در مناطق پایکوهی ومرتفع نواحی خشک، اراضی و انباشت رسوباتی وجود دارد که در دوران آناگلیشیال عهد چهارم تحت تاثیر فرآیندهای یخچالی به وجود آمده و سفره­ های مورنی و یا تیل های حجیمی که هم از نظر وسعت و هم از نظر کیفیت شرایط بسیار مناسب و مطلوبی را برای ذخیره ­سازی در اختیار ما قرار می­ دهند دیده می­ شود.
وجود سفره ­های یخچالی در این نواحی فرصت و غنیمتی است که ما با شناخت و اعمال مدیریت در امر بهسازی و بازسازی آبخوان های آن بتوانیم در هدایت سیلاب های اتفاقی و ذخیره­ سازی آنها در سفره­ های مطلوب توان بهره­ گیری از منابع آبی خود را در این مناطق بالا برده بر ظرفیت و بهینه­ سازی منابع آب مبادرت کنیم.
این مقاله که براساس یک طرح میدانی و با تأکید بر فرآیندهای ژئومورفیک یخچالی در شیرکوه یزد تهیه گردیده ضمن بازگو نمودن اهمیت رسوبات یخچالی در کیفیت و ذخیره آب مناطق خشک به معرفی دو سفره استثنایی مهریز و سانیچ در شرکوه می­ پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Para-Glacial Aquifers and Their Role in the Quality of Groundwater Resources of Arid Areas (Case Study: Shirkouh of Yazd)

نویسندگان [English]

  • M.H. Ramesht
  • Mohammad Reza Nowjavan

چکیده [English]

In arid and semi-arid regions, besides the general lack of water, the issue of water quality is also one of the most important issues. While the use of surface water storages such as reservoirs, etc. has been common as a general strategy in the past, the lack of permanent water flows in these areas makes it unavoidable that the supply of this vital substance be dependent on aquifers.
The importance of aquifers is not limited to their size, extent, capacity, or depth, but their history of the evolution and genesis and the effect that this matter can have on the quality of water stored in them is also of special importance.
Aquifers in arid areas often have limitations caused by salinity and salts due to climatic conditions and sequestration and formation environments.
Nevertheless, there are deposits and sediment accumulations in high piedmonts of arid areas which were created by glacial processes during the fourth Ana Glacial period, and so aquifers or other water storages can be witnessed that provides us with favorable conditions in both terms of breadth and quality.
The presence of glacial reservoirs in these areas is an opportunity for us to increase our ability to utilize our water resources therein and to increase and optimize these resources through recognition and management with the aim of optimization and restoration of reservoirs and directing unpredicted floods and their storage in aquifers.
This article, based on a field design and with emphasis on glacial geomorphic processes in Shirkouh of Yazd, while mentioning the importance of glacial sediments in the quality and storage of water in arid areas, introduces two exceptional aquifers of Mehriz and Sanich in ShirKouh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Para-Glacial
  • Ana Glacial
  • aquifers
  • electric conduction
1- کردوانی، پرویز، ژئوهیدرولوژی در جغرافیا، دانشگاه تهران، 1370.
2- کیث تاد، دیوید، هیدرولوژی آبهای زیرزمینی، ترجمه عبدالرزاق رزاقی – قهرمان قدرت نما، شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1353.
3- دویست، راجر، شناخت آبهای زیرزمینی، ترجمه دکتر هرمز یازوشی، دانشگاه تهران، 1354.
4- ادواردهار، میلتون، آبهای زیرزمینی و نشست، ترجمه فریدون کاوه، نشر دانشگاهی، 1369.
5- ترومپ، فیلیکس، آبهای زیرزمینی، ترجمه دکتر رضا حقیقت، دانشگاه تهران، 1358.
6- موحددانش، علی اصغر، کاربرد ژئوفیزیک در شناخت آبهای زیرزمینی، تابش تبریز، 1364.
7- عارف، محمدرضا، مدل هیدرولوژی فخرآباد، رساله کارشناسی ارشد، 1377.
8- صباغیه، محمدرضا، هیدروژئومورفولوژی سانیج، رساله کارشناسی ارشد، 1379.
9- اولیاء، حمیدرضا، ریخت­شناسی و تأثیر آن بر آبهای سطحی میانکوه، رساله کارشناسی ارشد، 1376.
10- نوجوان، محمدرضا، بررسی اثرات زمین آبریخت شناختی برروی منابع آبی فخرآباد، رساله کارشناسی ارشد، 1379.
11- مبینی، محمدحسین، بررسی کیفی منابع آبی دشت یزد اردکان، رساله کارشناسی ارشد، 1371.
12- آب منطقه­ای یزد، گزارش بیلان آبی، بخش آبهای زیرزمینی، 1377.