نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو هیأت علمى دانشگاه تبریز
چکیده
تراس هاى رودخانه اى(1) از اجزاء مهم چشم اندازهاى طبیعى و از عناصر مهم و کلیدى در بررسى ویژگی هاى ژئومورفیک پدیده هاى رودخانه اى، در مقیاس منطقه اى و محلى و نحوه تغییرات توان رودخانه ها در رابطه با عوامل مختلف، در سیر زمان محسوب مى شوند. این پدیده ها به عنوان اشکال رودخانه اى، معرف سطح آبهاى جارى در گذشته و عملکرد رودخانه در پاسخ به انواع تغییرات رخداده در خصوصیات عوامل متعدد هستند. در رابطه با نحوه فعالیت فرایندها و تحت تأثیر بروز تغییرات و آشفتگی ها در شرایط حاکم، رودخانه گاه مجبور مى شود که بستر خود را برش دهد و نیمکت هاى موازى با نیمرخ طولى خود پدید آورد.(2)
تراس هاى رودخانه اى که ارائه دهنده تغییرات متوالى در بستر جریان رودخانه ها مى باشند، در واقع بهترین وسیله جهت بررسى تاریخ گذشته مناطق از نظر نوع تغییرات رخداده و نحوه عکس العمل رودخانه ها نسبت به وقوع چنین تغییراتى در مقاطع زمانى مختلف به شمارمى آیند. با توجه به چنین ویژگى مهم پدیده هاى یاد شده از موضوعات مطرح و مورد بررسى در علوم مختلف زمین، به ویژه علم ژئومورفولوژى و خاک شناسى هستند. براى علم خاک شناسى، تراس ها عبارتند از: سطوح هموار با شیب ملایم و متشکل از سنگ ریزه هاى ناهمگن هستند که حضور آنها در کنار رودخانه ها، مکان نسبتا با ثباتى را براى تشکیل خاک فراهم مى سازند.(3)
براى علم ژئومورفولوژى، تراسهاى رودخانه اى به عنوان مهمترین اشکال ژئومورفولوژى حاصل عملکرد جریانهاى آبى هستند که تشکیل آنها به موجب تأثیر نوسانات و تغییرات عوامل مختلف، مانند تغییر در انرژى عوامل مورفودینامیک صورت گرفته است .
تراسهاى رودخانه ای که به واسطه تناوب درفرایندهاى تخریب و ترسیب در رودخانه ها تشکیل و تکوین یافته اند (4) معمولاً به صورت بریدگی هاى شیب در طرفین سواحل رودخانه ها و یا فقط در یکى از کناره آنها مشاهده مى شوند.(5)
به طورکلى مى توان گفت که تشکیل تراسها در اطراف بستر رودخانه ها، حاکى از انجام تنظیمات و تغییرات در نیمرخ طولى رودخانه ها در پاسخ به تغییر در نوع و میزان داده ها و ستاده هاى مربوط به مکان و زمان ویژه و تکوین نیمرخ طولى رودخانه، در جهت انطباق با شرایط جدید است.
علیرغم اهمیت و تأثیر عمده فعالیت هاى تکتونیکى بر روى آبرفتهاى رودخانه اى و تشکیل تراسها، پژوهش هاى صورت گرفته در این زمینه بسیار ناچیز بوده است. وجود تفاوت در شکل کانالها و تنوع در عکس العمل رودخانه ها (با توجه تفاوت در میزان دبى، نوع و مقدار بار بسترى) نسبت به چنین فعالیتهایى شاید عمده ترین دلایل پیچیده شدن موضوع و درنتیجه کم شدن تعداد پژوهش دراین زمینه بوده است .
عنوان مقاله [English]
An Attitude to the Formation of Tectonic Terraces (River Terraces)
نویسنده [English]
- Maryam Bayati Khatibi
Member of Faculty at University of Tabriz
چکیده [English]
River terraces are important components of natural landscape, and among the key elements in the study of geomorphic features of river phenomena in regional and local scale as well as trend of river power changes in relation to different factors in the course of time. These phenomena, as river forms, represent the level of flowing waters in the past and river performance in response to changes in the characteristics of several factors. Regarding the activity of processes. and influenced by changes and disturbances in conditions, the river sometimes has to cut its bed and create benches parallel with its longitudinal profile.
The river terraces, which provide successive changes in beds of river flows, are in fact considered the best means for surveying the past history of regions in terms of the type of changes and rivers’ reaction to such changes in different times. Considering such an important feature, these phenomena are among the topics discussed in different sciences of the earth, especially geomorphology and soil science. For soil sciences, the terraces are: smooth surfaces with mild slopes formed by heterogeneous pebbles whose presence along the rivers provides a relatively stable place for soil formation.
For geomorphology, river terraces, as the most important geomorphologic forms, are results of the operation of water flows which have been formed by fluctuations and changes in various factors, such as changes in the energy of morphodynamic factors.
River terraces formed and developed by alternation of the processes of destruction and sequestration in the rivers are usually seen as slope cuts on either side of the rivers’ banks or only on one side of them.
Generally, it can be said that the formation of terraces around the bed of rivers suggests adjustments and changes in longitudinal profile of rivers in response to changes in the type and amount of exchanges related to the location, special time and evolution of longitudinal profile of river in order to adapt to the new conditions.
Despite the importance and major influence of tectonic activities on river alluvia and formation of terraces, research in this area has been very trivial. The difference in the shape of channels and variation in the response of rivers to such activities (due to difference in flow rate, type and amount of bed load) have possibly been the main reasons for complexity of the subject and, as a result, a decrease in the number of studies in this field.
)