نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه جغرافیاى دانشگاه اصفهان

چکیده

 مشرق زمین زادگاه تمدن است و سیستان یکى از کانون هاى فرهنگ و تمدن جنوب غرب آسیاست. سیستان همچنین سرزمین و زادگاه حماسه ‏هاى ملى، فرهنگى و اجتماعى تاریخ باستان کشور ایران است. دشت سیستان در محدوده شرق ایران به علت موقعیت خاص جغرافیایى در مصب و دلتاى رودخانه هیرمند و شعبات آن و بهره‏ گیرى از منابع آبى و آبرفت هاى حاصل خیز آن در سایه فعالیت هاى کشاورزى و کارکردهاى فرهنگى بنیان گذار یکى از تمدن هاى کهن در عهد باستان است .
 براساس یافته‏ هاى باستان‏ شناسان در هزاره‏ هاى قبل از میلاد یکى از قدیم‏ ترین شیوه‏ هاى شهرنشینى و مدنیت در شهرسوخته سیستان شکل گرفته و قدمت آن حتى قدیمى‏ تر از تمدن سومر بوده است . سرزمین سیستان به برکت موقعیت جغرافیایى خود از سپیده دم تاریخ از چنان غناى اقتصادى برخوردار بوده است که در طى قرن ها به "انبار غله آسیا" مشهور بوده است.
 در این مقاله که به شیوه روش هاى تحقیق اسنادى و تحلیلى تهیه شده ، پژوهنده سعى کرده است تا طى جمع آورى و تجزیه و تحلیل اسناد و مدارک تاریخى و جغرافیایى چهره واقعى جغرافیاى تاریخى سیستان مشخص شده؛ قدمت، موقعیت، جایگاه و نقش اقتصادى و فرهنگى و اجتماعى آن رادر میان مراکز تمدنى جنوب شرقى آسیا مشخص نماید.

عنوان مقاله [English]

Historical Geography of Sistan Before Islam

نویسنده [English]

  • Hassan Beik Mohammadi

Associate Professor, Department of Geography, University of Isfahan

چکیده [English]

The Orient is the birthplace of civilization, and Sistan is one of the centers of culture and civilization in Southwest Asia. Sistan is also the birthplace of the national, cultural and social epics of ancient Iranian history. Sistan Plain, located in the eastern part of Iran, is the center of one of the ancient civilizations due to its special geographical position in the mouth of the Hirmand River and its branches, and the exploitation of its water resources and fertile alluvium in the light of agricultural activities and cultural functions.
 According to archaeologists' findings, in a few millennia B.C., one of the oldest urbanization and civilization models was formed in the burnt city of Sistan, more ancient than the Sumerian civilization. The Sistan province, thanks to its geographic location, has since the dawn of history enjoyed such an economic enrichment that has won for it the title of "Asia's Granary."
 In this paper, which is prepared by methods of secondary and analytical research, the researcher has tried to determine the antiquity, status, the real face of historical geography, economic, cultural and social role of Sistan among the civilizations of Southeast Asia through collecting and analyzing historical and geographical documents.

1 - ابراهیم زاده، عیسى، سیستان درگذر زمان، مجله علمى پژوهشى دانشگاه سیستان و بلوچستان ،سال اول، شماره(1)، زمستان، 1374.
2 - ابن حوقل، صوره‏الارض، ترجمه جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1345.
3 - احمدى،حسن، جغرافیاى تاریخى سیستان(سفر با سفرنامه‏ها)، انتشار مؤلف، تهران، 1378.
4 - آذرنیوشه، عباس على، جغرافیاى تاریخى سیستان، پایان نامه دکترى، گروه تاریخ، دانشگاه تهران، 1366.
5 - اصطخرى، ابراهیم، المسالک والممالک، به کوشش ایرج افشار، بنگاه ترجمه ونشرکتاب، تهران،1340.
6 - افشارسیستانى، ایرج، نگاهى به سیستان وبلوچستان، انتشارات امین خضرائى، 1363.
7 - باسورت، ا.ک، تاریخ سیستان، ترجمه حسین انوشه، امیرکبیر،تهران،1377.
8 - بیک محمدى، حسن، جغرافیاى تاریخى ایران، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ سوم، 1382.
9 - تاریخ سیستان، به تصحیح ملک الشعراى بهار.
10 - توژى ،م،آنسوى سفالهاى سوخته، مجله کتاب نخل، ارشاد اسلامى سیستان وبلوچستان ، سال 1374.
11 - سلطان زاده، حسین، مقدمه‏اى برشهروشهرنشینى درایران، نشرآبى، تهران، 1365.
12 - کریستین سن، آرتور، تاریخ ایران وعربهادر زمان ساسانیان، ترجمه عباس زریاب، انجمن آثارملى، تهران، 1358.
13 - کیانى، محمدیوسف، نظرى اجمالى به شهرنشینى و شهرسازى در ایران، انتشارات ارشاد، تهران، 1365.
14 - مقدسى، ابوعبدالله محمدبن احمد، احسن التقاسیم فى معرفه الاقالیم، ترجمه علینقى منزوى، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، تهران،1361.
15 - موسوى، سیدمحمود، یادمان خشتى کوه خواجه، کنگره تاریخ معمارى و شهرسازى، جلد چهارم، تهران، 1340.
16 - ویل دورانت، تاریخ تمدن، مشرق زمین، گاهواره تمدن مترجمان احمد آرام، امیرحسین آریان پور، چاپ چهارم، تهران، 1372.
17 - هرتسفیلد،به نقل از نشریه هامون تا عمان، انتشارات میراث فرهنگى سیستان و بلوچستان، زاهدان، 1362.
18 - هرودت، تاریخ هرودت، ترجمه وحید مازندرانى، بنگاه نشر و ترجمه کتاب تهران، 1370.