نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور، مرکزی اراک

چکیده

خلیج فارس دریاى نیمه بسته‏ اى است که هشت کشور بر کرانه‏ هاى آن قرار گرفته‏ اند. ایران بیشترین طول ساحل را داراست و مى‏ توان گفت بیش از نیمى از ساحل خلیج فارس از آن کشور ما مى‏ باشد. این پهنه آبى نیلگون و درعین حال زیبا، داراى شرایط ویژه طبیعى و سیاسى است. خلیج فارس از طریق تنگه هرمز و دریاى عمان با اقیانوس هند ارتباط آبى دارد. بستر خلیج فارس تماماً فلات قاره محسوب مى‏شود که بر اساس کاوش هاى صورت گرفته داراى منابع عظیم هیدروکربنى است و بخش قابل توجهى از آن کشف شده و در حال استخراج مى‏ باشد. کشورهاى ساحلى خلیج فارس بزرگترین مخزن انرژى جهان را تشکیل مى‏ دهند. بیش از 65 درصد نفت و بیش از 38 درصد گاز دنیا از آن این منطقه ژئوپلیتیکى است. در حال حاضر بیش از 28 درصد نفت دنیا از این منطقه تأمین مى‏ شود. با توجه به اتمام نفت در مناطق دیگر دنیا اهمیت نفت خلیج فارس بیشتر خواهد شد و سهم آن در تولید نفت آینده جهان بیشتر خواهد گردید. بیش از 80 درصد نفت تولیدى منطقه خلیج فارس توسط نفتکش ‏هاى غول پیکر و از طریق این گستره آبى حمل مى‏شود. محیط زیست خلیج فارس تحت تأثیر این وضعیت در حال تخریب شدن است. وجود مسائل دیگرى چون تغییر فیزیک ساحل، رها کردن فاضلاب‏ هاى شهرى و صنعتى و برداشت شن تخریب محیط زیست این دریا را تشدید مى‏ کند. کشورهاى سواحل جنوبى بدون توجه به شرایط طبیعى ویژه خلیج فارس در حال ایجاد تغییراتى در سواحل هستند که ضمن بروز مشکلات حقوقى در آینده، آلودگى ‏هاى بیشترى را به وجود خواهند آورد. گسترش پدیده شهر نشینى و افزایش جمعیت نیز باعث مى‏ شود خلیج فارس دچار مسائل زیست محیطى بیشترى گردد. این مقاله تلاش مى‏ کند ضمن تشریح وضعیت جغرافیایى خلیج فارس عوامل مؤثر در محیط زیست آن را مورد بررسى قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Persian Gulf environment: an Important approach in the geopolitics of the region

نویسنده [English]

  • Sohrab Askari

Assistant Professor of Geography, University of Payamenour, Araak

چکیده [English]

The Persian Gulf is a semi-closed sea with eight countries on its borders. Iran has the maximum length of coast and it can be said that more than half of the Persian Gulf coast belongs to our country. This beautiful aquatic zone has special natural and political conditions. The Persian Gulf has an aquatic relationship with the Indian Ocean through the Strait of Hormuz and the Oman Sea. The Persian Gulf bed is considered as totally continental shelf, which, according to the excavations, has huge hydrocarbon resources, a significant portion of which is discovered and is being extracted. The Persian Gulf states contain the largest reservoir of the world's energy resources. More than 65 percent of the world's oil and more than 38 percent of the world's gas belongs to this geopolitical area. Currently, more than 28 percent of the world's oil is currently supplied from this region. Considering the depletion of oil in other parts of the world, the importance of Persian Gulf oil will increase and its contribution to future world oil production will rise. More than 80 percent of the oil produced in the Gulf region is carried by giant oil tankers and through this aquatic area. The environment of the Persian Gulf is being destroyed by this state of affairs. There are other issues, such as change of beach physics, releasing urban and industrial sewage and removing sand which intensify the environmental degradation of the sea. Southern coastal countries are making changes in the coasts irrespective of the natural conditions of the Persian Gulf, causing further contamination as well as legal problems in the future. The expansion of the phenomenon of urbanization and population growth also cause more environmental problems for the Persian Gulf. This paper tries to describe the factors affecting the environment while describing the geographical situation of the Persian Gulf.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • marine ecosystems
  • continental shelf
  • environmental energy
1- افشار سیستانى، ایرج، جزیره ابوموسى، مجموعه مقالات خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1347.
2- الهى، همایون، خلیج فارس و مسائل آن، نشر قومس، 1378
3- حافظ نیا، محمد رضا، خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، سمت، 1371.
4- درایسدل، آلاسدایر، جرالد اچ بلیک، جغرافیاى سیاسى خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1373.
5- دهزاد، بهروز، حفاظت از محیط زیست خلیج فارس عاملى براى همبستگى کشورهاى پیرامون آن، مجموعه مقالات پنجمین سمینار خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسى و بین‏المللى، 1374.
6- دیاکونوف، الف-م، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران، انتشارات پیام، 1357.
7- رائین، اسماعیل، دریانوردى ایرانیان، جلد دوم، سازمان انتشارات جاویدان 2536.
8- روزنامه جوان، 16 آذر ماه 1386.
9- سایت خبرى تابناک، 6 مهر 1387.
10- عزتى، عزت اللّه، جغرافیاى نظامى ایران، انتشارات امیر کبیر، 1372.
11- گروه تحقیقات ویژه مرکز ملى اقیانوس‏شناسى، علم و تکنولوژى در خدمت تفاهم و توسعه انسانى و پایدار منطقه خلیج فارس، مجموعه مقالات پنجمین سمینار خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1374.
12- مجتهد زاده، پیروز، کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس، ترجمه حمیدرضا ملک محمدى نورى، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1373.
13- مجتهد زاده، پیروز، ایده‏هاى ژئوپلیتیک و واقعیتهاى ایرانى، نشر نى، 1379.
14- محیط طباطبایى، سید محمد، سرزمین بحرین، مجموعه مقالات خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1369.
15- مدنى، سید احمد، محاکمه خلیج فارس نویسان، انتشارات توس، 2537.
16- مشکور، جواد، جغرافیاى تاریخى ایران باستان، دنیاى کتاب، 1371.
17- منافى، هادى، حفاظت محیط زیست، مجموعه مقالات سمینار بررسى مسائل خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1369.
18- میرحیدر، دره، مهاجرانى، ژئوپلیتیک تنگه هرمز و خلیج فارس، سیاست خارجى، شماره 1، دى و اسفند 1366.
19- میرحیدر، دره، جغرافیاى سیاسى طرحهاى تفکیک تردد در خلیج فارس و تنگه هرمز، مجموعه مقالات سمینار بررسى مسائل خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، 1369
20- واندامایف، م - الف، ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشى، ترجمه روحى ارباب، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352.
21-یغمایى،اقبال،خلیج‏فارس،ازانتشارات‏اداره‏کل‏نگارش‏وزارت‏فرهنگ‏وهنر،بى‏تا.
22- Cordsman, Anthony H., the Midel East and Geopolitics of Energy: AGraphic Analysis, Part one, CSIS. Washington DC. 1999.
23-Otuathil, Geariod, Simon Dalby and P.Routledge, the Geopolitics Reader,Routledge, 1999.
24- OPEC Bulletin, August 2008.
25-United States Energy Information Administration, March 2002.