نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور مرکز سنندج

چکیده

امروزه افزایش روند شهرنشینى و تمرکز جمعیت در شهرها در تمامى کشورهاى دنیا امرى انکارناپذیر است. اما این پدیده در همه جا نتایج یکسانى به همراه نداشته است. در جوامع صنعتى، به دلیل رشد موزون اقتصادى، سیاسى و اجتماعى، از تجمع نیروهاى انسانى در شهرها به بهترین شکل و در جهت توسعه همه جانبه استفاده گردیده، در حالیکه در کشورهاى جهان سوم، به علت عدم وجود زیرساخت هاى مناسب و رشد ناهمگون، هجوم جمعیت به شهرها، معضلات و مشکلات اجتماعى فراوانى را سبب گردیده و دولت ها را با چالشى جدى و عمیق درگیر نموده است. ایجاد مساکن نابهنجار و مناطق و محلات گتو نشین در شهرهاى بزرگ و کلان شهرها در جوامع عقب نگاه داشته شده که به دلیل عدم جذب مناسب جمعیت جویاى کار و عمدتاً مهاجر روستایى به این مناطق شکل گرفته است، یکى از بزرگترین و مهمترین مسائلى است که ذهن برنامه ‏ریزان و تصمیم‏ سازان شهرى را در این گونه جوامع به خود مشغول کرده است. پدیده‏اى که تجربه نشان داده اگر به درستى و بدون مطالعه دقیق و عمیق با آن برخورد نشود، خود زمینه‏ ساز بروز نابهنجاری هاى اجتماعى فراوان دیگرى مى‏ گردد. این مقاله، کوششى در جهت شناخت پدیده جدایى گزینى فضایى - اجتماعى در محله ‏هاى شهرى (گتو نشینى) و تأثیر آن بر بافت و کالبد شهرها و در نهایت بررسى این مسأله در شهر تهران به عنوان پایتخت ایران - شهرى که هرگونه دخالت و برنامه‏ ریزى در آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر دیگر شهرهاى کشور اثرگذار است - و ارائه و پیشنهاد راه‏ حلهایى مناسب با فرهنگ بومى و ملى براى برخورد با این مسأله مى ‏باشد. نتایج این مطالعه نشان مى‏ دهد که سیاستهاى بى‏ توجهى و حذفى و از بین بردن محلات گتونشین نه تنها مؤثر واقع نگردیده، بلکه برعکس نتایج منفى فراوانى چون افزایش نابهنجاری ها و آسیب هاى اجتماعى به بار آورده است. ارائه تسهیلات و وضع قوانین و سیاست هاى تشویقى توسط دولت و بعبارت دیگر تغییر نگرش از بالا به پایین و ارزش قائل شدن براى این گونه محلات و ساکنان آنها سبب مى‏ گردد که گتونشینان به دست خود زمینه ارتقاء مساکن و بافتهاى سکونتی شان را فراهم کرده و یا وضعیت اقتصادى و معیشتى آنان آنچنان بهبود یابد که مساکن خودساخته را رها و جذب دیگر محلات و مناطق توسعه یافته شهرى شوند.

عنوان مقاله [English]

Urban Ghetto Settlement Solutions in Tehran

نویسنده [English]

  • Armaan Gheisvandi

Member of faculty of Payame Noor University, Sanandaj

چکیده [English]

Today, the increasing trend of urbanization and concentration of population in cities in all countries of the world is indisputable. But this phenomenon has not have the same results everywhere. In industrial societies, due to balanced economic, political and social growth, the mobilization of human forces in cities has been utilized in the best way and toward a comprehensive development, while in the third world countries, due to lack of appropriate infrastructure, heterogeneous growth and the invasion of population to the cities has caused many social problems and has involved governments with a serious and deep challenge. The creation of irregular homes and Ghettos in large cities and metropolitan areas in backward communities, which have been formed due to lack of proper absorption of work-seeking and mostly rural migrant population to these areas, are among the biggest and most important issues that have occupied the planners and decision-makers minds in such communities. It has been proved through experience that this phenomenon, if dealt with improperly and without careful and in-depth study, will be the source of many other social irregularities. This article is an attempt to understand the spatial-social separation phenomenon in urban neighborhoods (Ghettos) and its effect on the fabric and structure of cities and finally, the study of this problem in Tehran as the capital of Iran - a city that any intervention and planning in it directly and indirectly affects other cities of the country - and to propose appropriate solutions in relation to native and national culture to deal with this issue. The results of this study show that the policies of neglect and elimination of Ghetto neighborhoods have been not only ineffective, but, on the contrary, have resulted in many negative outcomes such as an increase in abnormalities and social problems. The provision of facilities and the establishment of laws and encouraging policies by the government and, in other words, changing the attitude of looking down on these neighborhoods and paying them and their inhabitants respect and attention will make the Ghetto-residents themselves to provide conditions for improvement of their homes and their residential textures, and will help improve their economic and livelihood so that they leave their self-made houses and be absorbed into other urban neighborhoods and developed urban areas.

1- آ.لاکویان،اپرودیسیوا (1364)، خانه‏سازى در جهان سوم (مسکن حداقل)، ترجمه مینو رفیعى، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى کشور.
2- پیران، پرویز (1378)، آلونک‏نشینى در ایران: دیدگاههاى نظرى با نگاهى به شرایط ایران، ماهنامه اطلاعات سیاسى - اقتصادى، شماره‏هاى 88 - 87 و 92 - 91 و 96 - 95.
3- پیران، پرویز (1372)، شهرنشینى شتابان و ناهمگون: مسکن نابهنجار، ماهنامه اطلاعات سیاسى - اقتصادى، شماره‏هاى 12 - 1.
4- پیران، پرویز (1373)، شهرنشینى شتابان و ناهمگون: مسکن نابهنجار، ماهنامه اطلاعات سیاسى - اقتصادى، شماره 1.
5- دراکاکیس - اسمیت، دیوید (1376)، شهر در جهان سوم، ترجمه مجید کارشناس، تهران: انتشارات مانى.
6- شکویى، حسین (1365)، جغرافیاى اجتماعى شهرها: اکولوژى اجتماعى شهر، تهران: انتشارات دفتر مرکزى جهاد دانشگاهى.
7- عابدین درکوش، سعید (1364)، درآمدى به اقتصاد شهرى، تهران: انتشارات ستاد انقلاب فرهنگى ومرکز نشر دانشگاهى.
8- گیلبرت، آلن و گاگلر، ژوزف (1375)، شهرها، فقر و توسعه، ترجمه پرویز کریمى ناصرى، تهران: انتشارات اداره کل روابط عمومى و بین‏الملل شهردارى تهران.
9- مرادى، واروژ (1382)، بررسى دیدگاه‏ها و نظریات مختلف نسبت به کلان شهرها، مقالاتى در زمینه جامعه‏شناسى شهرى، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
10- مرادى، واروژ (1382)، بررسى نظریات و مکاتب مختلف در خصوص نقش حکومتهاى محلى، مقالاتى در زمینه جامعه‏شناسى شهرى، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
11- مرادى، واروژ (1382)، چارچوب نظرى: نقش نوین شهرها، مقالاتى در زمینه جامعه‏شناسى شهرى، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
12- مرادى، واروژ (1382)، چگونگى مشارکت مردمى در فعالیتهاى مدیریت شهرى، مقالاتى در زمینه جامعه‏شناسى شهرى، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
13- مرادى، واروژ (1382)، مسایل توسعه و گروههاى کم‏درآمد (فقر در کلان شهرها)، مقالاتى در زمینه جامعه‏شناسى شهرى، تهران: انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران.
14- ملکى، مرتضى (1382)، مرکز کارسازى و حمایت از جوانان بیکار فقیر، پایان‏نامه کارشناسى ارشد معمارى، دانشگاه علم و صنعت ایران.
15- میلز، ادوین و بروس، همیلتن (1375)اقتصاد شهر، ترجمه عبداللّه‏ کوثرى، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازى و معمارى ایران.
16-Bapat, M. (1989), Slum Improvement: Who Benfits?, Reports, Jan 24-25.
17-Turner, J.F.C. (1982), Who shall do what about the Housing?, London.