نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمى جهاد دانشگاهى و دانشیار دانشگاه تهران

2 دانشجوى کارشناسى ارشد جغرافیا و برنامه‏ ریزى روستایى

3 دانشجوى دکترى جغرافیا و برنامه‏ ر یزى روستایى دانشگاه تهران

چکیده

هدف کلى توسعه، رشد و تعالى همه جانبه جوامع انسانى است، از این رو در فرایند برنامه ‏ریزى براى دستیابى به توسعه، خصوصا توسعه پایدار توجه به مخاطرات (طبیعى، انسانى، زیست محیطى، اجتماعى، اقتصادى و...) امرى لازم و کاملاً ضرورى است. آسیب‏ پذیرى شدید نواحى روستایى در برابر سوانح طبیعى از یک سو، پایین بودن سطح آگاهى مردم روستایى و همچنین بالا بودن میزان ریسک و عدم حتمیت در فعالیت هاى روستایى از سوى دیگر از جمله عوامل دیگرى هستند که توجه به مدیریت مخاطرات (مدیریت ریسک) را در برنامه ‏ریزى‏ هاى توسعه روستایى ضرورى مى‏ سازد. زیرا بى ‏توجهى به مخاطرات و عدم مدیریت صحیح آنها منجر به شکست برنامه‏ هاى توسعه روستایى مى‏ گردد.
مقاله حاضر به دلیل اهمیت این موضوع (مدیریت مخاطرات) در محیط‏ هاى روستایى و لازمه توجه به آن در برنامه‏ ریزى‏ هاى روستایى نگاشته شده و نتایج حاصل از تحقیق نشانگر این است که، مقوله «مدیریت مخاطرات» در ایران (حتى در سطح آکادمیک) خصوصا در زمینه روستایى موضوع جدیدى است. به همین دلیل است که در بین منابع فارسى به جز معدودى ترجمه از مقالات و مطالب خارجى، منبع عمده دیگرى (در شکل کتاب، تحقیق یا پایان ‏نامه) که به طور اخص در مورد این موضوع نوشته شده باشد، موجود نیست. همچنین، علیرغم اهمیت موضوع مدیریت مخاطرات در جوامع روستایى، در برنامه ‏ریزى‏ هاى توسعه روستایى به این امر توجه لازم صورت نگرفته و حتى مى‏ توانیم بگوییم که توجه نشده است. در حالی که در اکثر کشورها مدیریت مخاطرات یک بخش مهم و اصلى در برنامه‏ ریزى‏ها محسوب مى‏ شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Risk Management Role in Iran's Rural Development Planning

نویسندگان [English]

  • Seyyed Saeed Hashemi 1
  • Mohammad Reza Rezvani 2
  • Siavush Imeni Gheshlagh 3

1 Associate Professor, University of Tehran

2 Graduate Student of Geography and Rural Planning

3 Ph.D. Student of Geography and Rural Planning

چکیده [English]

The general objective of development is the all-around growth of human societies, so in the process of planning for development, especially sustainable development, attention to hazards (natural, human, environmental, social, economic, etc.) is absolutely necessary. The high vulnerability of rural areas to natural disasters on the one hand, the low level of rural people's awareness, the high level of risk and uncertainty in rural activities on the other, are among other factors that make attention to risk management in rural development planning necessary, because inattention to risks and lack of their proper management leads to the failure of rural development programs.
This study was conducted due to the importance of this issue (risk management) in rural environments and the necessity to pay attention to it in rural planning, and the results of the research indicate that "risk management" is a new topic in Iran (even at academic level). That is the reason why there is no other major source among Farsi texts (in the form of a book, research, or dissertation) specifically written on this subject except for a few translations of foreign papers. Furthermore, despite the importance of the issue of risk management in rural communities, it has not been paid due attention to in rural development planning, and we can even say that it has not been paid attention to at all, while in many countries risk management is considered a major part of planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • risks
  • Risk Management
  • rural development planning
1- بیرودیان، نادر، 1385، مدیریت بحران، اصول ایمنى در حوادث غیرمنتظره؛ مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهى مشهد.http://www.rcs.ir
2- جمعیت هلال احمر جمهورى اسلامى ایران
3- داویس، ایان، 1368، مجموعه مقالات «سوانح، پیشگیرى و امداد» مترجم فرحزاد، فرزانه و دیگران؛ تهران، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
4- رضوانى، محمدرضا، 1383، مقدمه‏اى بر برنامه ‏ریزى توسعه روستایى در ایران، تهران، انتشارات قومس.
5- سازمان شهرداری ها و دهیاری هاى کشور، وزارت کشورhttp://www.imo.org.ir
6- سازمان مدیریت و برنامه ‏ریزى کشور، 1383، مجموعه قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران، تهران، انتشارات سازمان مدیریت برنامه و بودجه.
7- سازمان مدیریت و برنامه‏ ریزى کشور، 1384، سند تلفیقى اسناد توسعه بخشى و فرابخشى برنامه چهارم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران، موضوع بند (ز) ماده 155 قانون برنامه چهارم توسعه، معاونت امور اقتصادى و هماهنگى دفتر برنامه‏ ریزى و مدیریت اقتصادى کلان.
8- سایت رسمى ستاد حوادث و سوانح غیرمترقبه کشور، چهارشنبه 8 خرداد 1387http://havades.moi.ir
9- شادى‏ طلب، ژاله، 1372، تجربه مدیریت فاجعه در کشورهاى در حال توسعه، تهران، بنیاد مسکن انقلاب اسلامى.
10- شیرزاد، حسین؛ ازکیا، مصطفى و صادقى، محمد؛ 1384، اصول ایمنى و مقابله با حوادث پی ش‏بینى نشده در مناطق روستایى؛ تهران، انتشارات سازمان شهردارى‏ ها و دهیاری هاى کشور.
11- عبیرى جهرمى، امین و دیگران؛ 1385، مدل مفهومى خطر، ریسک، آسیب‏ پذیرى، خسارات ناشى از بلایاى طبیعى، همایش سراسرى راهکارهاى ارتقا مدیریت بحران در حوادث و سوانح غیرمترقبه (www.civilica.com/paperpcmd-pcmd-010.html)
12- عراقى‏ زاده، حسن؛ ثقفى‏ نیا، مسعود و انتظارى، وحید؛ 1382، بررسى مدیریت درمان در حوادث غیرمترقبه: مرورى بر تجربه زلزله بم، مجله طب نظامى، شماره 5، صص 259 - 268.
13- مددى، محسن، 1384، مدیریت بحران برف و یخبندان در مناطق و شهرهاى کوهستانى و برف‏گیر، اولین کنفرانس بین‏ المللى مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه.
(www.civilica.com/Paper-pcmd-pcmd-010.html)
14- مرکز آمار ایران، نتایج سرشمارى نفوس و مسکن سال 1385.
15- مطیعى لنگرودى، سیدحسن، 1382، برنامه‏ ریزى روستایى با تأکید بر ایران، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهى مشهد.
16- یزدانى، سعید؛ کیانى راد، على؛ 1383، بیمه درآمدى: الگویى جدید در مدیریت ریسک محصولات بخش کشاورزى، مجله اقتصاد کشاورزى و توسعه، سال دوازدهم، شماره 47.
17-Anderson, Jock R.,2001, Risk management in rural development, The World Bank, 1818 H street N.W.Room Mc5-724 Washington,D.C., U.S.A.
18- Bankoff, Greg: Frerks, Georg and Hilhorst, Dorothea; 2004, Mapping Vulnerability: Disasters, Development & People; EARTHSCAN Publication, London, Sterling, VA.
19- Habersack, Helmut, et al; 2005, Analysis of the Floods of August 2002 Flood risk, Federal Ministry of Agriculture and Foresty, Environment and Water Management, Austria.
20- Jolanta, Kryspin - Watson, Arkedis, Jean; Zakout, Wael; 2006, Mainstreaming Hazard Risk Management in Rural Projects; Working Paper series No. 13, The World Bank, Washington, D.C.,U.S.A.
21- Kötter, Theo, 2003, Prevention of Environmental Disasters by Spatial Planning and Land Management, 2nd FIG Regional Conference, Marrakech, Morocco, December, 2003.
22- O.Brien, Noelle; 2001, Risk Mitigation and Disaster Management Among Rural Communities in Cambodia, CARE ECHO-Humanitarian Aid Office, CARE International in Cambodia.
23- Stanganelli, Marialuce, 2007, A new pattern of risk management: The Hyogo Framework for action and Italian practice, Journal of Socio - Economic Planning Sciences, www.elsevier.com
24-UNDP; 2004, International Strategy on Disaster Reduction and the Provention Consortium,s Measuring Mitigation, December 2004.
25- Zvaigzne, Anda; 2005, Risk management in Rural Tourism Enterprises in Latvia, Resume of the PhD paper for the scientific degree of Dr,oec.: Latvia University of Agriculture Faculty of Economics.