سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
اشاره
2
3
FA
مهدی
مدیری
دانشیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر
mmodiri@ut.ac.ir
همزمان با تحولات عملی و تکنولوژی و تأثیر متقابل در بالا بردن کیفیت و توان علمی خدمات نقشه برداری، سازندگان دستگاه ها و تجهیزات فنی نیز با تلاشی سخت هر روز آثار جدیدی عرضه می نمایند. در طی سه سال گذشته و با خارج شدن دستگاه های فتوگرامتری آنالوگ (قیاسی) از بازارهای فروش و جایگزینی آنها با دستگاه های آنالیتیک (تحلیلی)، در زمینه نقشه برداری و کاربرد کامپیوتر در آن تغییر و تحول شگرفی پدید آمده است و هر روز شاهد پیشرفت فوق العاده ای در زمینه دستگاه های تحلیلی کوچک و بزرگ هستیم؛ که از ریز کامپیوترها استفاده می کنند ، درا ین میان یک سری دستگاه های مدرن فتوگرامتری توسط سازندگانی به بازار عرضه شده که اغلب در گذشته هیچگونه ارتباطی با فتوگرامتری و نقشه برداری نداشته اند؛ ایده های ابتکاری زیادی در این دستگاه های کوچک ولی توانا عرضه شده که بسیاری از آنها جنبه های کاربرد تخصصی در فتوگرامتری، تهیه نقشه های موضوعی و بازنگری نقشه های قدیمی را به خود گرفته اند. در این میان نوآوری و ابتکار ارزشمند دیگری که بایستی به آن اشاره کرد سیستم های تبدیل جهت تغییر مناسب دستگاه های فتوگرامتری قیاسی به تحلیلی می باشد.
https://www.sepehr.org/article_29597.html
https://www.sepehr.org/article_29597_1ff5855211af41bbb529757c0d625cf4.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
تصاویر ماهواره ای در خدمت اطفای حریق چاه های نفت کویت
4
5
FA
علیرضا
آزموده اردلان
تصویربرداری های اخیر لندست از کویت حاکی از پیشی گرفتن تیم های اطفاء حریق از برنامه پیش بینی شده اند. در ابتدای عملیات اطفاء حریق چاه های نفت، متخصصان آتش سوزی های نفتی، زمان لازم برای کنترل کامل آتش سوزی چاه ها را پنج سال به تخمین زده بودند. براساس تصویربرداری اخیر لندست یک سوم از چاه های به آتش کشیده شده خاموش یا تحت کنترل درآمده اند؛ این مطلب از سوی وزیر نفت کویت نیز تصدیق گردید.
https://www.sepehr.org/article_29598.html
https://www.sepehr.org/article_29598_e05bef1626f9235a5ff540a896f22b56.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
نقشه در مهندسی رزمی
6
8
FA
محمد
ستاری وفایی
اولین نقشه های جغرافیایی، نتیجه نیاز جهانگشایان و فرماندهان نظامی بود، که به منظور لشکرکشی و توسعه قلمرو نفوذ، سرزمینهای جدید را در می نوردیدند.
نقشه بارزترین وسیله انتقال اطلاعات پایه، جهت هر نوع برنامه ریزی و تحرک نظامی است که هر یک از واحدهای به اقتضای مأموریتشان استفاده های مختلف از آن به عمل می آورند.
مأموریت مهندسی رزمی عبارت است از : جنگ با طبیعت و زمین و غلبه بر موانع طبیعی و مصنوعی، ایجاد امکان عبور یگان های رزم و واحدهای لجستیک، بر پا ساختن استحکامات جهت حفاظت از نیروهای خودی و فراهم آوردن تأسیسات و فضاهای مناسب جهت ادامه حضور و تصبیت موقعیت خود و نهایتا پشتیبانی آن ها. به سخنی دیگر مأموریت مهندسی رزمی در سه کلمه «عبور»، «پدافند» و «استقرار» خلاصه می شود. در کلامی دیگر مهندسی کلید است در آفند و قفل است در پدافند.
https://www.sepehr.org/article_29599.html
https://www.sepehr.org/article_29599_39c9ab6993eb9fc35e353b9406cde71e.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
سیستم های اطلاعاتی GIS
9
11
FA
علی اکبر
رسولی
گروه جغرافیای دانشگاه تبریز
aarasuly@yahoo.com
Ahnert در سال 1988، نوع مخصوصی از طبقه بندی اشکال زمین را ارائه کرده است. وی با این روش سن تقریبی اشکال زمین را با اندازه مورفولوژیکی آنها در رابطه گذاشته است.
به هنگام مراحل عملی با داشتن نقشه های ژئومورفولوژیکی بزرگ مقیاس 1:25000 مطالعات زیر ضروری می باشند:
1- تجزیه و تحلیل های آماری مدل های نظیرسازی شده و تهیه یک مبنای ژئومورفومتریک (بررسی فرکانس، توزیع هیپسومتریکی و مشخص کردن مقادیر همبستگی اشکال)
2- استخراج واحدهای اساس ناهمواری ها
3- بررسی جنبه های آماری و واحدهای مورفولوژی مجاور
4- تجزیه و تحلیل نیمرخ های موجود (نقشه های کامپیوتری، بررسی شیب، انحنا و عناصر شکل)
5- تست های مرحله ای از زمین
6- اصلاح متدها و طبقه بندی مراحل کار
https://www.sepehr.org/article_29600.html
https://www.sepehr.org/article_29600_f1121c9929f11be743e9ab1a154748f4.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
ملاحظاتی چند درباره اولین نقشه ژئومورفولوژی ایران
12
13
FA
محمدرضا
ثروتی
rezasarvati @ yahoo.com
نقشه های ژئومورفولوژی اشکال مختلف سطح کره زمین و فرایندهای تشکیل دهنده آنها یعنی محصول عملکرد نیروهای ژئودینامیک درونی و بیرونی را برروی این سطح نشانی می دهند. به عبارت دیگر نقشه های ژئومورفولوژی عملکرد برآیند نیروهای ژئودینامیک درونی و بیرونی برروی پوسته کره زمین را که همان کره ناهمواری Reliefsphare می باشد، نمایش می دهند. نقشه های ژئومورفولوژی، مورفوگرافی، مورفومتری اشکال سطح زمین و بویژه مورفوژنز و مورفودینامیک حاکم بر آن اشکال را گویا می کنند.
https://www.sepehr.org/article_29601.html
https://www.sepehr.org/article_29601_4e7d9827479a03be6f295f15c8e26260.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
باب المندب، شاخ آفریقا، شبه جزیره عربستان در تصاویر ماهواره ای
14
21
FA
ایران
غازی
دانشگاه اصفهان
i.ghazi@bpshakhespajouh.ac.ir
حدود دویست میلیون سال پیش آفریقا و عربستان یک بلوک قاره ای واحد بودند. ولی در آغاز مزوزوئیک جدا شدن آنها از یکدیگر آغاز گشت. این فرآیند در ترسیر به اوج خود رسید و هنوز هم ادامه دارد. گودال حاصل بین آفریقا و عربستان که پیوسته عریض تر می شد، با آب برگشت و بدین ترتیب دریای سرخ، خلیج عدن و باریکه باب المندب در حد فاصل دریای سرخ و خلیج عدن تشکیل گردید.
شکست پوسته زمین و دور شدن دو بلوک قارهای آسیا و آفریقا از یکدیگر در این منطقه، و پیدایش گودال دریای احمر و خلیج عدن موجب مطرح گردیدن یکی از مشخص ترین ساختاری زمین شناسی، یعتنی گرابن بزرگ آفریقا و آسیا شده است. شاخه ای از گرابن یاد شده در شرق قاره آفریقا به پیش می رود؛ و از اتیوپی شروع شده و در دره شکست آفریقا به سوی جنوب از طریق کنیا و تانزانیا تا زیمبابوه ادامه می یابد. در شمال دریای سرخ نیز پیدایش خلیج های سوئز و عقبه و ادامه شکاف عقبه در دره شکست اردن تا چاله بحرالمیت نیز بخشی از همان فرآیند تکتونیکی تمامی منطقه جنوب غرب آسیا و شرق و شمال شرق قاره آفریقا می باشد.
فرآیندهای مزبور که نمونه بسیار بارزی از تئوری حرکت قارهای وگنر می باشد؛ در تصاویر ماهواره ای بسیار بهتر از نقشه های توپوگرافی نمایان می گردد.
در این مقاله با استفاده از تصاویر ماهواره ای و نیز با کمک متون علمی نقشه ها و اطلس های متفاوت، نقشه منطقه، به ویژه در جاهایی که تصویر فاقد پوشش ابر بوده است تهیه گردیده و تفسیر لازم به عمل آمده است.
https://www.sepehr.org/article_29602.html
https://www.sepehr.org/article_29602_a374eaa0b7b6d2128bc2f5e974252e10.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
معرفی و نقد کتاب فرهنگ آبادی ها و مکان های مذهبی کشور (2)
21
25
FA
از آن جایی که مکان های مذهبی کشور مورد خاص مولف دانشمند و تهیه کنندگان فرهنگ بوده است مطالعه خاصی از لحاظ موقع جغرافیایی این قبیل مکان ها در سطح کشور به عمل آمده و حاصل این مطالعه به صورت دو نمودار در صفحه 19 فرهنگ نشان داده شده است که در یکی تعداد مکان های مذهبی در هر نیم درجه طول و در دیگری در هر نیم درجه عرض جغرافیایی نشان داده شده است.
https://www.sepehr.org/article_29678.html
https://www.sepehr.org/article_29678_793ed09a360e2b10e943ba431ba98723.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
ترکیب اطلاعات GPS و ترازیابی دقیق به منظور مطالعه در نشست زمین
26
32
FA
علیرضا
آزموده اردلان (مترجم)
مقاله حاضر گزارش کاری است که توسط مولفان مقاله جهت نمایش نشست پوسته زمین در یکی از حوزه های نفتی ونزوئلا از طریق ترکیب مشاهدات GPS با ترازیابی دقیق، صورت گرفته است. وسعت این منطقه 50 * 50 کیلومترمربع می باشد. مدل ریاضی به کار برده شده، حاصل از روش دانشگاه نیویرانسوئیک در تحلیل تغییر شکل از طریق مشاهدات ترکیبی GPS و ترازیابی دقیق است. این گروه قبل از انجام پروژه حاضر، روش خود را در چند شبکه آزمایشی در کانادا (با اضلاع 7/0 تا 30 کیلومتر) با استفاده از گیرنده های TI4100، WM101 و Trimble 4000 SX و در بخش از شبکه ونزوئلا با بکارگیری گیرنده های WM101 مورد بررسی و آزمایش قرار داده بودند. برای برآورد دقت از روش MINQE و مقایسه نشست تعیین شده با GPS و از طریق ترازیابی دقیق، استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که با گیرنده های C/A کد و ترکیب هندسی ماهواره ها در زمستان 1989 میتوان مولفه ارتفاعی (h) را در بازهای کوتاه و متوسط (طول های تا حداکثر 30 کیلومر) ، در شرایط آب و هوایی مناسب به دقت 15 میلیمتر، و در هوای گرم مرطوب به دقت 30 میلی متر به دست آورد.
https://www.sepehr.org/article_29603.html
https://www.sepehr.org/article_29603_155e8aebd719aa5bd8941f00b28f7541.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
GPS در نقشه برداری
33
39
FA
حسن
شمسی
تعیین موضع (یا موقعیت) بر مبنای فضا از اوایل سال 1960 به توسط ایالات متحده و ناسا (NASA) شروع و پیگیری شده یکی از این سیست مهای اولیه و خیلی موفقیت آمیز برای تعیین موقع، ماهواره ترانزیت (TRANSIT) نام داشت، این ماهواره از زمان رهاییاش برای استفاده های تجارتی در سال 1967، کاربردهای زیادی هم در نقشه برداری و ژئودزی بخصوص در جاهایی که هدف برقرار سازی یک شبکه وسیع از ایستگاه ها در نواحی بزرگ و حتی روی تمام کره زمین بود به دست آورد. سیستم ماهواره ترانزیت برای برقراری فرض های ژئوسنتریک جدید و برای ربط داده ها (مفروضات) مختلف محل به یک چارچوب مراجعه ژئوسنتریک (یعنی مبداء آن در مرکز زمین باشد) خیلی پرفایده بوده است.
https://www.sepehr.org/article_29604.html
https://www.sepehr.org/article_29604_2261dab51cd44f8bfc615b60466fb2c9.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
ژئوئید و کاربرد آن
40
42
FA
منوچهر
موسوی زاده یزدی
به طور کلی ژئوئید به عنوان یک سطح مبنا، در علومی که به هر نحو با اندازه گیری کمیت های وابسته به فیزیک و هندسه زمین در ارتباط می باشند، از اهمیت خاصی برخوردار است. به خصوص در علم بنیادی ژئودزی، این سطح فرضی پایه و اساس و همچنین ابزار مفیدی برای برآورد بسیاری از کمیت های مورد نیاز علم ژئودزی و علوم وابسته به آن است.
با توجه به اهمیت این سطح خاص و لزوم درک مفهوم آن، به نظر می رسد مقاله زیر می تواند تا حد قابل توجهی مفید واقع شود. لازم به ذکر است، این مقاله برداشتی است از رساله دکترای یکی از فارغ التحصیلان رشته ژئودزی دانشگاه نیوبرانسویک کانادا، که به راهنمایی استاد ممتاز ژئودزی آقای پروفسور «ونیچک» تهیه شده است، امید است مورد استفاده متخصصان، کارشناسان، دانشجویان و علاقه مندان ذیربط قرار گیرد.
https://www.sepehr.org/article_29605.html
https://www.sepehr.org/article_29605_e44a6edfa3d6687d69a1846e56badfbe.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
بکارگیری سیستم GPS در طرح 1:25000 تهران
44
51
FA
عباسعلی
صالح آبادی
po_mohammad@yahoo.com
در شأن و منزلات مقالاتی که بازگو کننده تحقیقات با روش های جدید در جهان نقشه برداری هستند تردیدی وجود ندارد ولی به نظر نگارنده ارائه گزارشی از کارهای نو با ابزار نو یا روش نو یا طرح مقاله ای از تحقیقات و مطالعات انجام شده در کشور توسط کارشناسان ایرانی در نشریات علمی و فنی نقشه برداری کشور جلوه خاصی دارد و باید به آن اهمیت اعتبار دیگری داد. با این احتمال که کلام گفته شده از دیدگاه دیگران تجربه ای قدیمی یا حرفی معمولی باشد.
بررسی نشریات معتبر نقشه برداری جهان بویژه نشریات چند منظوره که معرف طیف کلی فن نقشه برداری هستند نشان می دهند که بخشی از مقالات ارائه شده به معرفی تجربه های کاربردی نقشه برداری اختصاص دارد. یعنی یک کارشناس یا گروهی از کارشناسان نقشه برداری پس از انجام یک کار متداول نقشه برداری با روشی خاص که به اعتقاد آنها در کوتاه کردن زمان نیل به اهداف طرح یا اقتصادی کردن آن مؤثر بوده است، نتایج و تجربیات حاصل را طی مقاله ای در دیدگاه دیگر همکاران قرار داده اند هر چندکه ابزار ریاضی مقاله مورد نظر نسبت به مقالات تخصصی ژئودزی یا فتوگرامتری کمتر باشد ولی به عنوان ارائه یک تجربه اهمیت ویژه ای دارد.
https://www.sepehr.org/article_29606.html
https://www.sepehr.org/article_29606_fe79ace841b34f36fe102861b252afc1.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
ورود امواج الکترومغناطیسی و الکترونیک در نقشه برداری و ژئودزی - 4
52
55
FA
حسن
شمسی
الف) در سنجش برای اندازه گیری فاصله با فاصله یاب های جدید از روش های زیر استفاده می کنند.<br /> 1) روش مقایسه فاز<br /> 2) روش پالسی (یا تعیین زمان رفت و برگشت یک پالس)<br /> 3) روش اینتروفرومتری<br /> این روش ها همه متکی بر این حقیقت اند که سرعت انتشار امواج الکترومغناطیسی در ردیف نوری محدود می باشد ولازم است این سرعت به طور دقیق معلوم باشد.<br /> در فاصله یاب های الکترونیکی دو روش اول بیشتر به کار برده می شوند. روش سوم برای اندازه گیری فاصله های خیلی کوچک استفاده می شود .
https://www.sepehr.org/article_29607.html
https://www.sepehr.org/article_29607_c58ea066ae7be55980a4600566a42be7.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
جغرافیا چیست و چه فایده دارد - قسمت سوم
56
60
FA
محمدحسن
گنجی
در شماره سوم سپهر مقداری درباره شکل زمین و تقسیمات فرضی آن (مدارات و نصف النهارات) و اهمیت هر یک مطالبی بیان داشتیم. قبل از آنکه وارد بحث حرکات زمین بشویم بی مناسبت نخواهد بود اگر اطلاعات مختصری هم درباره زمین در فضا به دست آوریم چون درک بسیاری از مفاهیم جغرافیا با همین اطلاعات ارتباط خواهد داشت.
تا قرنها بشر تصور می کرد که زمین مرکز کائنات است، ولی بشر امروزی اطلاعات شگفت انگیزی درباره کائنات به دست آورده است. حالا مسلم شده است که زمین ما یک سیاره کوچکی می باشد که همراه 8 سیاره دیگر به دور خورشید می گردد و خورشید یکی از ستاره هایی است که همراه هزاران میلیون ستاره دیگر در کهکشانی از میلیون ها کهکشان در جهان بیکران در گردش است.
https://www.sepehr.org/article_29608.html
https://www.sepehr.org/article_29608_cedf2f9beef68a8058b6942343cb86aa.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
4
1992
04
21
نیم نگاهی از لابلای نیزار
61
63
FA
م.ح
رامشت
جلگه خوزستان را زمین شناسان زیر واحدی از مجموعه زاگرس به حساب می آورند که محور بحران از آن فاصله گرفته و در حقیقت کیلومترها از حاشیه سپر عربستان دور است.<br /> صرفنظر از دینامیسم فعال باد که به عنوان یک عامل بسیار مهم در پویایی و تحرک محیط نقش عمده ای ایفا می کند، عوامل دیگری چون رودخانه های کارون، کرخه و سیلاب های آن ها، دما، نیروی جزر و مد و شیب ملایم نیز در زمره عناصری تلقی می گردند که در ساختار لندفرم آن منطقه و دینامیسم های ژئومورفولوژیک آن نقش عمده ای را بازی می کنند. باد در میان این عوامل برخلاف عملکرد آن در اکثر نقاط که بیشتر جنبه فیزیکی داشته در خلق پدیده های ژئومورفولوژیک رل فرسایشی را ایفا می کند و در این بخش از سرزمین ایران عملکردی شیمیایی دارد.
https://www.sepehr.org/article_29609.html
https://www.sepehr.org/article_29609_4d52652fd17de4a778557973b7c6e43e.pdf