همایون خوشروان
چکیده
گرمایش زمین و افزایش سطح تراز آب اقیانوس ها تهدید جدی برای محیط زیست تالاب های ساحلی می باشد. عکس العمل محیط زیستی بزرگترین دریاچه کره زمین در مقابل عوامل اقلیمی طی هفتاد سال اخیر به گونه ای رقم خورده است که کاهش سطح تراز آب دریای خزر موجب خشک شدن سطح وسیعی از تالاب های ساحلی شده است. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی تغییرات ...
بیشتر
گرمایش زمین و افزایش سطح تراز آب اقیانوس ها تهدید جدی برای محیط زیست تالاب های ساحلی می باشد. عکس العمل محیط زیستی بزرگترین دریاچه کره زمین در مقابل عوامل اقلیمی طی هفتاد سال اخیر به گونه ای رقم خورده است که کاهش سطح تراز آب دریای خزر موجب خشک شدن سطح وسیعی از تالاب های ساحلی شده است. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی تغییرات بوم شناختی زیستگاه های ساحلی مهم خلیج گرگان طی سال های 1995 تا 2019 میلادی میباشد. با آنالیز تصاویر ماهواره ای لندست و پردازش نتایج داده ها در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی نرخ تغییرات خطوط ساحلی، وضعیت عمق بستر، تبدیل پوشش زمین و تغییر زیستگاه های ساحلی خلیج گرگان محاسبه و طبقه بندی گردید و نتایج به دست آمده با شواهد میدانی صحت سنجی شد. نتایج مطالعات نشان داد که با کاهش 150 سانتی متری سطح تراز آب دریای خزر طی سال های 1995 تا 2019 میلادی، وسعت خلیج گرگان به میزان 176 کیلومتر مربع کاهش یافته است. نقشه عمق نسبی حاصل از مطالعات شبیه سازی در سنجش از دور نشان می دهد که عمق بستر خلیج در راستای شرق به غرب به شدت کاهش یافته است. مهم ترین عوارض زمین و زیستگاه های ساحلی خلیج گرگان و درصد فراوانی پوشش آن ها در سال 2019 میلادی شامل خاکریز ساحلی (2 %) مارش شور (7 %)، مارش لب شور (14 %)، تالاب کم عمق (15 %)، پهنههای گلی (7 %)، پوشش گیاهی جنگلی (10 %) و آبگیر خلیج گرگان و تالاب میانکاله 0.45 %) بود. همچنین مساحت زیستگاه های تالابی، پوشش گیاهی جنگلی و خاکریز ماسه ای با افت سطح تراز آب دریای خزر دچار کاهش شده بود در عوض به وسعت زیستگاه های مارش لب شور، شور، پهنههای گلی و پیت زارها افزوده شده بود. این موضوع به خوبی جایگزینی بوم سازگان های خشک زی و نیمه آبزی را در قلمرو بوم سازگان آبزی تأیید می کند که نوسانات سطح تراز آب دریای خزر تأثیر مستقیم بر روی تغییرات محیط زیستی تالاب های ساحلی داشته است.
مهدی مدیری
دوره 23، شماره 89 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 2-4
چکیده
علوم جغرافیایی به مکان ومردمی که درآن زندگی می کنند می پردازد. به اینکه مکان چطور از مردمی که درآن زندگی می کنند تأثیرمی پذیرد و برآنها تأثیرمی گذارد. جغرافیا پیرامون مکان درمقیاس های مختلف، ازسطح محلی،ملی، منطقه ای تا جهانی می چرخد. بااینحال یک جغرافیدان باید بداند که رابطه بین مردم ومکان به هیچ وجه رابطه ای یک بعدی ...
بیشتر
علوم جغرافیایی به مکان ومردمی که درآن زندگی می کنند می پردازد. به اینکه مکان چطور از مردمی که درآن زندگی می کنند تأثیرمی پذیرد و برآنها تأثیرمی گذارد. جغرافیا پیرامون مکان درمقیاس های مختلف، ازسطح محلی،ملی، منطقه ای تا جهانی می چرخد. بااینحال یک جغرافیدان باید بداند که رابطه بین مردم ومکان به هیچ وجه رابطه ای یک بعدی نیست،این رابطه بخشی ازیک شبکه پیچیده روابط است و مردمی که دراین شبکه هستند باید درباره مسائل مختلفی با درجه اهمیت متفاوت تصمیم گیری کنند. یک جغرافیدان تنها زمانی می تواند از نتیجه این فرایندهای تصمیم گیری اطلاع حاصل کند که بداند این تصمیمات چطور گرفته شدند وعوامل دیگر چه تأثیری بر این تصمیم گیری داشته اند. امروزه روند فعالیت انسان شرایط ویژهای را برجهان تحمیل کرده که دربسیاری ازموارد به چالشهای بنیادی درزندگی بشرتبدیل شده است. دراین مقال به اختصار به سه چالش اساسی که پیش روی جغرافیدانان قرار دارد اشاره شده است.
سهراب عسگری؛ فرزانه صادقی؛ زهرا خان محمدی
دوره 23، شماره 89 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 17-25
چکیده
منطقه خلیج فارس از 8 کشور کرانهای و یک گستره آبی به وسعت تقریبی 240000کیلومتر تشکیل شده است. میزان دست یابی کشورهای ساحلی به آبهای خلیج فارس البته در میان کشورهای کرانهای یکسان نیست و این مسأله باعث بروز مشکلاتی گردیده که پیامدهای زیست محیطی خطرناکی در پی داشته است. خلیج فارس که در گذشته به دریای پارس مشهور بوده، دارای شرایط خاص ...
بیشتر
منطقه خلیج فارس از 8 کشور کرانهای و یک گستره آبی به وسعت تقریبی 240000کیلومتر تشکیل شده است. میزان دست یابی کشورهای ساحلی به آبهای خلیج فارس البته در میان کشورهای کرانهای یکسان نیست و این مسأله باعث بروز مشکلاتی گردیده که پیامدهای زیست محیطی خطرناکی در پی داشته است. خلیج فارس که در گذشته به دریای پارس مشهور بوده، دارای شرایط خاص زیست محیطی و طبیعی است و با دریاها و گسترههای آبی دیگر تفاوتهای زیادی دارد. به دلیل وجود همین تفاوتها در دهه 1970 دفتر محیط زیست سازمان ملل متحد کنوانسیونی را به نام کنوانسیون کویت تصویب کرد تا کشورهای ساحلی در حفاظت از محیط زیست این دریا حساس تر از گذشته عمل کنند و در جهت حفظ محیط زیست این دریا تلاش نمایند. در دهههای اخیر به دلیل مجموعه فعالیتهای نامطلوب انسانی در شکلهای گوناگون محیط زیست خلیج فارس زیانها و خسارتهای زیادی را محتمل شده است. در نتیجه فعالیتهای ویرانگر انجام شده اکوسیستم منحصر بهفرد این دریاها در حال نابودی است. گستره تخریبها در این دریا بسیار وسیع بوده و انواع فعالیتها را شامل میشود. تغییر شکل ساحل توسط برخی از کشورها یکی دیگر از اقداماتی است که در روند تخریب محیط زیست این دریا با سرعت بیشتری ادامه پیدا میکند. این مقاله تلاش کرده ضمن بررسی وضعیت طبیعی و زیست محیطی خلیج فارس، جایگاه آن را در کنوانسیون کویت و کنوانسیون حقوق بینالملل دریاهای 1982 سازمان ملل به شکل تحلیلی- علمی مورد بررسی قرار داده و به وظایف کشورهای ساحلی در نگهداری از این دریا اشاره نماید.
سهراب عسگری
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 79-96
چکیده
اداره سرزمین و کشور به گونه کارآمد از دغدغههای اصلی در دنیای امروز سیاست است. چنین هدفی با گزینش مدیران متخصص و تدوین برنامههایی با رویکردهای علمی توسط کارشناسان عملی میگردد. در ایران برنامه ریزی و اداره سرزمین با برنامه، تاریخ طولانی چند هزار ساله دارد. در تاریخ معاصر شروع برنامهریزی به اواخر دوره قاجاریه باز میگردد. ...
بیشتر
اداره سرزمین و کشور به گونه کارآمد از دغدغههای اصلی در دنیای امروز سیاست است. چنین هدفی با گزینش مدیران متخصص و تدوین برنامههایی با رویکردهای علمی توسط کارشناسان عملی میگردد. در ایران برنامه ریزی و اداره سرزمین با برنامه، تاریخ طولانی چند هزار ساله دارد. در تاریخ معاصر شروع برنامهریزی به اواخر دوره قاجاریه باز میگردد. از دوره رضا شاه موضوع برنامهریزی و اعمال دیدگاه کارشناسان جدی گرفته شد. در سال های قبل از انقلاب اقداماتی برای عمران و آبادانی کشور انجام شد که به طور عمده برنامه محور بودند. برنامههای توسعه اقتصادی – اجتماعی پنج ساله از جمله آنها می باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدوین برنامههای عمرانی با تأخیر چند ساله شروع گردید. بروز بحرانهایی چون جنگ تحمیلی، تحریمهای بینالمللی از یک سو و تدوین برنامهها با راهبردهای تاکتیکی از طرف دیگر باعث پدید آمدن مشکلاتی از جمله مهاجرت و خالی شدن روستاها، رشد بیرویه شهرها و پیدایش شغلهای کاذب، تخریب مراتع، پاک تراشی جنگل و.. در مقیاس ملی گردید. بر اثر مجموعه اقدامات گذشته جهت سازماندهی فضای جغرافیائی کشور در طی حداقل 5 دهه گذشته، آثار ویرانگری بر پیکر طبیعت کشور هویدا شده است. امروزه پدیده خطرناک فرسایش عرصههای طبیعی را با شدت در مینوردد و ویران میکند. ایران در دنیا رتبه اول فرسایش را داراست. گسترش سیل در کشور یکی از نتایج نامطلوب تخریب جنگل و مرتع است که هر ساله حجم عظیمی از خسارت مالی و در مواردی جانی را باعث میشود. اکثر شهرهای کشور امروزه با مشکلات بی شمار شهری و زیست محیطی مواجه هستند و شهروندان در معرض بیماری های ناشی از آلودگی محیط زیست شهرها قرار دارند.
این مقاله تلاش میکند ضمن تبیین اقدامات اساسی برای سازماندهی فضای جغرافیایی کشور در دهه های اخیر، نتایج آنها را ارزیابی نماید. با توجه به مؤلفههای مورد بررسی، فرایند حاکم بر پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و علّی بوده است. از روش کتابخانهای بطور عمده برای جمعآوری اطلاعات استفاده شده و در این روش علاوه بر منابع و کتابها برخی از اسناد در حد کشف مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
علی حسنوندی
دوره 21، شماره 82 ، شهریور 1391، ، صفحه 89-91
چکیده
در سالهاى اخیر، نگرانىهاى فراوانى در سطح جهان در رابطه با اثرات و عواقب برخى از فعالیتهاى کشاورزى بر محیط زیست و جامعه مشاهده گردیده است، افزایش میزان استفاده از نهادههایى چون کودهاى شیمیایى، علفکشها، آفتکشهاى شیمیایى و... که به منظور افزایش عملکرد و ارتقاى سطح تولید صورت مىگیرد و همچنین فاضلابهاى حاصل از شستشوى دامدارىها ...
بیشتر
در سالهاى اخیر، نگرانىهاى فراوانى در سطح جهان در رابطه با اثرات و عواقب برخى از فعالیتهاى کشاورزى بر محیط زیست و جامعه مشاهده گردیده است، افزایش میزان استفاده از نهادههایى چون کودهاى شیمیایى، علفکشها، آفتکشهاى شیمیایى و... که به منظور افزایش عملکرد و ارتقاى سطح تولید صورت مىگیرد و همچنین فاضلابهاى حاصل از شستشوى دامدارىها و مرغدارىها، کانون وسیع و گستردهاى از انواع آلودگىها را بوجود آورده است. در آمریکا برآورد شده است که عملاً کمتر از یک درصد سم مصرفى در این کشور به آفات مورد نظر مىرسد و 99 درصد بقیه به هدر رفته و در محیط زیست رها مىشود. 20 سال پیش مصرف هر تن کود اضافى 15 تا 20 تن بر عملکرد غله جهان مىافزود ولى امروزه از مصرف همین مقدار کود فقط 5 تا 10 تن افزایش محصول بدست مىآید. (حسینى، شریعتى، جهاد ش 258) عامل زیست محیطى از جمله عواملى است که در توسعه روستا باید درنظر گرفت زیرا حفظ محیط زیست و ارزشهاى آن در برابر انواع آلودگیها و تخریب اهمیت بسیار دارد. در اجراى برنامه توسعه روستایى باید با تمام وسایل لازم از تخریب عمومى خاک، آب و... جلوگیرى به عمل آید. در این مقاله به مسائل زیست محیطى در توسعه روستایى پرداخته شده و مسائلى همچون فرسایش خاک-تخریب جنگلها -سموم و کودهاى شیمیایى و... مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته، سپس اهمیت و ضرورت مسائل زیستى در توسعه روستایى، موردشناسى و در نهایت پیامدها مورد بررسى قرار گرفته است.
شهناز شبانی؛ ویکتوریا عزتیان
دوره 20، شماره 80 ، بهمن 1390، ، صفحه 47-56
چکیده
گسترش شهرنشینی و توسعهی شهرها به همراه افزایش شتابان جمعیت، توسعهی فعالیتهای صنعتی یا مصرف سوختهای فسیلی، آلودگی هوا را به شدت افزایش داده است، به طوری که عواقب آن در درجهی اول به صورت انواع امراض و بیماریهای تنفسی، تشدید بیماریهای قلبی و ریوی، پوستی و ... متوجه ساکنان شهرها میشود. از طرفی پارامترهای اقلیمی از جمله رطوبت، ...
بیشتر
گسترش شهرنشینی و توسعهی شهرها به همراه افزایش شتابان جمعیت، توسعهی فعالیتهای صنعتی یا مصرف سوختهای فسیلی، آلودگی هوا را به شدت افزایش داده است، به طوری که عواقب آن در درجهی اول به صورت انواع امراض و بیماریهای تنفسی، تشدید بیماریهای قلبی و ریوی، پوستی و ... متوجه ساکنان شهرها میشود. از طرفی پارامترهای اقلیمی از جمله رطوبت، ساعت آفتابی، دما، فشار و میزان تابش خورشید سبب تشدید میزان آلایندهها در جوّ شده و ضریب تأثیر آنها بر انسان و اکوسیستمهای طبیعی را افزایش میدهند. لذا انسان با ایجاد تغییر در ترکیب گازهای مؤثر در حیات موجودات کرهی زمین و برهم زدن موازنهی آنها به خود و محیط زیست آسیب وارد نموده و سبب ایجاد تغییرات وسیع در الگوی آب و هوای زمین شده و از طرفی حیات و سلامتی خود را نیز در معرض خطر قرار داده است. در این مقاله ارتباط بین عناصر اقلیمی چون دما، فشار، رطوبت و آلایندههای جوّی مانند مونواکسیدکربن (Co) دی اکسید نیتروژن (NO2)، دی اکسید گوگرد (SO2)، هیدورکربنها (HC) و ذرات معلق (PM10) با شیوع انواع بیماریها در استان اصفهان بررسی شده است. برای این منظور پس از جمع آوری داده ها ، محاسبات آماری انجام گرفت و نتایج به صورت جداول و نمودارها ارائه گردید و ارتباط بین یکایک متغیرها با مبتلایان به بیماری ها بررسی شد. نتایج نشان میدهد که بین عناصر اقلیمی همچون دما، فشار و رطوبت با شیوع بیماریهای قلبی، ریوی، چشمی ، سرطان پوست رابطه همبستگی معنی دار و قوی وجود دارد.
محمد قاسمی سیانی؛ حسین کلانتری خلیل آباد
دوره 20، شماره 80 ، بهمن 1390، ، صفحه 72-78
چکیده
مناطق روستایی بخش عمدهای از جمعیت و عرصههای طبیعی و زیستی کشور را به خود اختصاص داده و نقش اساسی در حیات اقتصادی و اجتماعی کشور دارند. در این بین محیط زیست روستا در فرآیند برنامهریزی توسعه پایدار روستایی و بهبود کیفیت محیط زیست توجه خاصی را میطلبد. محیط زیست یکی از ابعاد حساس و آسیبپذیر روستاها میباشد که نسبت به شهرها کمتر ...
بیشتر
مناطق روستایی بخش عمدهای از جمعیت و عرصههای طبیعی و زیستی کشور را به خود اختصاص داده و نقش اساسی در حیات اقتصادی و اجتماعی کشور دارند. در این بین محیط زیست روستا در فرآیند برنامهریزی توسعه پایدار روستایی و بهبود کیفیت محیط زیست توجه خاصی را میطلبد. محیط زیست یکی از ابعاد حساس و آسیبپذیر روستاها میباشد که نسبت به شهرها کمتر تحت تأثیر آلایندهها قرار گرفته است ولی گسترش الگوی مصرف شهری و هجوم برخی آلایندهای شهری به حریم روستاها و تغییر الگوی مصرف روستائیان زمینههای تخریب محیط زیست و زندگی سالم را در روستاها گسترش داده است. در این مقاله هدف، ارائه راهکارهایی جهت بهبود محیط زیست روستایی بوده که با استفاده از روش توصیفیـ تحلیلی موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین با توجه به نقش مشارکتهای مردمی در حفاظت از محیط روستا و رسیدن به توسعه پایدار روستایی، به روشهای دفع و دفن مواد زائد، مدیریت فضای سبز روستاییـ روشهای دفع فاضلاب روستایی در حفاظت از محیط زیست روستایی و ایجاد زندگی سالم پرداخته شده است. با اذعان به اینکه بسیاری از روستاهای کشور هنوز روشهای مناسب حفاظت از محیط زیست مانند دفع مواد زاید، دفع فاضلاب و مدیریت فضای سبز را به درستی اعمال نکرده و در جذب مشارکتهای مردمی نیز ضعیف عمل نمودهاند، توسعه پایدار روستاها به ظهور نرسیده است. نتایج این مقاله نشان میدهد اگر راه و روشهای صحیح حفاظت از محیط زیست در روستاها اعمال شود بسیاری از بیماریهای مردم روستا ریشه کن شده و روستاها به توسعه پایدار نزدیک میشوند.
اسماعیل صالحی؛ سعید نگهبان؛ زهره جعفریان دهکردی
دوره 19، شماره 76 ، بهمن 1389، ، صفحه 29-33
چکیده
شهرها سیستم هاى بازى هستند که به طور مداوم منشاء تغییرات بوده و خود نیز در حال تغییر و تحول هستند و با توجه به رشد روزافزون جمعیت شهرها در جهان امروز، فضاى فیزیکى شهرها نیز توسعه و گسترش یافته و زمین هاى اطراف را اشغال کرده است. رشد فیزیکى شهرها اراضى مرغوب را بلعیده و از بین برده است. بدین گونه که جوامع انسانى در مراحل اولیه شکل ...
بیشتر
شهرها سیستم هاى بازى هستند که به طور مداوم منشاء تغییرات بوده و خود نیز در حال تغییر و تحول هستند و با توجه به رشد روزافزون جمعیت شهرها در جهان امروز، فضاى فیزیکى شهرها نیز توسعه و گسترش یافته و زمین هاى اطراف را اشغال کرده است. رشد فیزیکى شهرها اراضى مرغوب را بلعیده و از بین برده است. بدین گونه که جوامع انسانى در مراحل اولیه شکل گیرى با هدف استفاده از خاک هاى مرغوب براى زراعت، در کنار و یا در میان اراضى مرغوب زراعى استقرار یافته اند. به مرور زمان همراه با گسترش روستاها و تبدیل آنها به شهر و سپس توسعه شهرها،اراضى زراعى مرغوب وارد محدوده شهرى شده اند و فعالیت هاى کشاورزى به سمت اراضى نامرغوب، عقب نشسته است. این مقاله سعى دارد به شناخت تأثیرات زیست محیطى توسعه شهرى بپردازد که روش کار مبتنى بر منابع کتابخانهاى مىباشد و نتایج نشان مىدهد که این مسئله روز به روز در قسمتهایى از حومه هر شهرى که توان توسعه و گسترش دارد اتفاق مىافتد و این رشد فیزیکى شهرها سبب برهم خوردن تعادل زیست محیطى بین شهر و اطراف آن مىشود که نه تنها سبب کاهش کمیت و کیفیت منابع و شرایط زیستى گردیده، بلکه عوارض عمدهاى نظیر آلودگى هوا، آب، صدا و به طور کلى تخریب محیط زیست را به همراه داشته است.