سیستم اطلاعات جغرافیایی
ابوالفضل قنبری؛ وحید عیسی زاده
چکیده
ازن سطح زمین (O3) و اکسید نیتروژن بهعنوان یکی از آلایندههای بسیار خطرناک و دارای اثرات قابل توجهی بر سلامت ساکنان مناطق شهری میباشد. هدف از این پژوهش، مدلسازی تغییرات مکانی و زمانی غلظت آلاینده ازن و نیتروژن در کلانشهر تهران میباشد. در این پژوهش از دو روش برای اندازهگیری غلظت آلاینده ازن و اکسید نیتروژن بهصورت مکانی استفاده ...
بیشتر
ازن سطح زمین (O3) و اکسید نیتروژن بهعنوان یکی از آلایندههای بسیار خطرناک و دارای اثرات قابل توجهی بر سلامت ساکنان مناطق شهری میباشد. هدف از این پژوهش، مدلسازی تغییرات مکانی و زمانی غلظت آلاینده ازن و نیتروژن در کلانشهر تهران میباشد. در این پژوهش از دو روش برای اندازهگیری غلظت آلاینده ازن و اکسید نیتروژن بهصورت مکانی استفاده شده است. یکی از اینروشها وزندهی معکوس فاصله (IDW) و روش Sentinel-5P NRTI O3: Near Real Time میباشد. برای پیادهسازی روش اول از دادههای سال ۱۳۸۷ بهصورت سالانه و ۱۳۸۸ و ۱۳۹۷ بهصورت سالانه استفاده شد. آنالیز زمانی غلظت آلاینده ازن و اکسید نیتروژن نشان میدهد که بهترین عملکرد مدل برای سال ۱۳۸۷ (0.9188= R2) و سال ۱۳۸۸ میزان این عملکرد ( 0.9134= R2) در حالی که کمترین عملکرد مدل از نظر آنالیز زمانی مربوط به سال ۱۳۹۷ (0.476) است. نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد؛ غلظت آلاینده ازن در ایستگاهها برای سه دوره فوق متفاوت بوده است. مدلسازی مکانی میزان پراکنش آلاینده ازن سه دوره بیشتر بر روی قسمت شمالشرقی تهران بوده است. در روش دوم مدلسازی غلظت آلاینده ازن براساس پروداکت ستون چگالی ازن که میانگین سالانه تغییرات ازن را نشان میدهد. بنابراین، نتایج نشان داد ایستگاه اقدسیه در نهم مارس ۲۰۱۹ دارای بیشترین میزان ازن و اکسید نیتروژن اتمسفر بوده که این میزان عدد 0.186 درصد را نشان داد. در حالیکه ایستگاههای شهرداری - منطقه ۱۶، ۱۹ و ۲۰ و ایستگاه مسعودیه دارای کمترین غلظت آلاینده ازن و اکسید نیتروژن بوده و میزان غلظت این چهار ایستگاه بنابر تغییرات سالانه0.133 درصد بوده است. در نهایت نتایج، نشان داد که مدلسازی مکانی آلاینده ازن و اکسید نیتروژن با سنتینل - ۵ در گوگل ارث انجین نتایج مطلوبی را بهوجود آورده است.
محمد کاظم شمس پویا؛ جمیله توکلی نیا؛ مظفر صرافی؛ زهره فنی
چکیده
زمین پایهی هرگونه توسعه شهری است و نقش مهمی در راستای تحقق توسعهی پایدار شهری بازی میکند؛ البته این موضوع با چگونگی تصمیمسازیهای زمین شهری و به عبارت بهتر حکمروایی زمین ارتباط مییابد. در این میان رویکرد حاکم بر برنامههای توسعه و سیاستهای زمین شهری و تحلیل آن بر پایهی الگوی حکمروایی خوب زمین گام ...
بیشتر
زمین پایهی هرگونه توسعه شهری است و نقش مهمی در راستای تحقق توسعهی پایدار شهری بازی میکند؛ البته این موضوع با چگونگی تصمیمسازیهای زمین شهری و به عبارت بهتر حکمروایی زمین ارتباط مییابد. در این میان رویکرد حاکم بر برنامههای توسعه و سیاستهای زمین شهری و تحلیل آن بر پایهی الگوی حکمروایی خوب زمین گام مهمی در آسیبشناسی اقدامات و فعالیتهای گذشته و ترسیم دورنمای مناسب برای آینده محسوب میشود. این تحقیق از سنخ تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی و روش کلی حاکم بر تحقیق نیز روش تحلیل ثانویه است که با معرفی حکمروایی زمین و ویژگیهای آن، تلاش شده است تا برنامههای توسعه و سیاستها و قوانین زمین شهری از منظر الگوی حکمروایی خوب زمین تشریح و الزامات و چالشهای آن به صورت موردی در کلانشهر تهران به بحث گذاشته شود. نتایج نشان میدهد که سیاستهای زمین شهری، ضوابط منطقهبندی و تفکیک زمین، نقایص برنامهریزی مسکن، تداخل قوانین با یکدیگر، نبودِ چشمانداز مناسب در حوزهی مدیریت زمین شهری و پاسخگو نبودن نهادهای زمین شهری منجر به سوداگری زمین و مسکن در کلانشهر تهران و نادیده گرفته شدن گروههای کم درآمد و آسیبپذیر در طرحهای شهری و افزایش پراکندهرویی شهری، گسترش ساخت و سازهای بیرویه و بیضابطه، تضییع حقوق شهروندی و نقض قوانین معماری و شهرسازی شده است که برخلاف اصول و معیارهای حکمروایی خوب زمین است. روند متمرکز تصمیمگیری و شکلنگرفتنِ مدیریت محلی زمین، فقدان شفافیت و مبهم ماندن وضع مالکیت اراضی داخل و خارج از محدوده و حریم کلانشهر نیز از مواردی است که با اصول حکمروایی خوب زمین در تضاد است. از اینرو، لزوم تجدیدنظر در ساختار حکمروایی زمین و تفویض وظایف و اختیارات به سطوح محلی از سوی دولت امری ضروری است؛ البته با ذکر این نکته که تحقق مدیریت محلی زمین خود منوط به تحقق حکمروایی شایسته زمین است.
حسین حاتمی نژاد؛ اشرف عظیم زاده ایرانی
چکیده
شهرها با توجه به اینکه اکثر جمعیت کشور را در خود جای میدهند و غالباً مراکز اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مراکز حاکمیتی در کشورها میباشند، همواره میبایست آمادگی شان در برابر بحرانها (پدافند غیرعامل) مد نظر متخصصین مربوطه قرار گیرد. ساماندهی شهر در مقیاس محله (بعنوان کوچکترین و مؤثرترین واحد شهری) بر مبنای الزامات پدافند ...
بیشتر
شهرها با توجه به اینکه اکثر جمعیت کشور را در خود جای میدهند و غالباً مراکز اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مراکز حاکمیتی در کشورها میباشند، همواره میبایست آمادگی شان در برابر بحرانها (پدافند غیرعامل) مد نظر متخصصین مربوطه قرار گیرد. ساماندهی شهر در مقیاس محله (بعنوان کوچکترین و مؤثرترین واحد شهری) بر مبنای الزامات پدافند غیر عامل، به منظور مقابله با بحرانها (طبیعی و انسان ساز) و به حداقل رساندن مخاطرات با استفاده از فنون جغرافیا و برنامهریزی از اهداف این تحقیق است. از اینرو ، محلات ناحیهی شش از منطقهی دو شهر تهران بعنوان مطالعه موردی انتخاب و نتایج تحقیق ارائه شد تا بدینوسیله امکان تعمیم بررسیها و مطالعات مشابه در سایر نواحی شهری فراهم گردد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق معیاری - تحلیلی است. مبانی علمی این تحقیق مبتنی بر مفاهیم مدیریت بحران شهری با تأکید بر دانش جغرافیا و برنامهریزی شهری میباشد. در این تحقیق، پس از شناخت وارزیابی وضع موجود، ابعاد آسیب پذیری محلات در زمان وقوع بحران، نقاط قوت و ضعف، و همچنین تهدیدها و فرصتهای هر محله با رویکرد پدافندغیرعامل مورد بررسی قرار گرفته و بر همین اساس نتیجه گیری مربوطه صورت پذیرفته است.گردآوری دادهها بر اساس روش کتابخانهای و مطالعات میدانی صورت گرفته و از روش مقایسهای جهت ارائه جمع بندیها استفاده شده است. در این پژوهش، تکنیک تحلیلی SWOT به منظور تعیین نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت ها، و نیز ارائه راهبردها، سیاستها و پیشنهاد اقدامات لازم، بکار رفته و نرم افزار ArcGis جهت نمایش و همچنین، تجریه و تحلیل دادههای توصیفی مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج حاصل از تحقیق، مبین این حقیقت است که توجه به مؤلفه هایی از قبیل ساختار شهر، بافت شهر، فرم شهر، کاربری اراضی شهری و بالاخره، مشارکتهای اجتماعی ساکنین هر محله، میتواند ساماندهی محلات شهری را بر اساس الزامات پدافندغیرعامل امکان پذیر سازد.
امیرحسین کاظم؛ فرهاد حسینعلی؛ علی اصغر آل شیخ
چکیده
مدلسازی رشد شهری و تغییرات صورت گرفته در کاربری اراضی جزء جداییناپذیری از برنامهریزی برای توسعه پایدارند. تحقیق حاضر نیز در نظر دارد رشد و توسعه شهری را برای کلان شهر تهران از بعد زمانی و توزیع مکانی، مدل سازی نماید. بدین منظور ابتدا با استفاده از تصاویر سری زمانی ماهواره لندست، نقشههای کاربری اراضی ...
بیشتر
مدلسازی رشد شهری و تغییرات صورت گرفته در کاربری اراضی جزء جداییناپذیری از برنامهریزی برای توسعه پایدارند. تحقیق حاضر نیز در نظر دارد رشد و توسعه شهری را برای کلان شهر تهران از بعد زمانی و توزیع مکانی، مدل سازی نماید. بدین منظور ابتدا با استفاده از تصاویر سری زمانی ماهواره لندست، نقشههای کاربری اراضی برای سالهای 1988، 2002 و 2013 با رویکرد شئ پایه مورد طبقهبندی قرار گرفت. در گام بعدی با بهرهگیری از مدل رگرسیون لجستیک میزان تأثیر متغیرهای مستقل در رابطه با گسترش شهری شامل چهارده متغیر در قالب دو گروه متغیرهای محیطی-طبیعی و اجتماعی – اقتصادی در دوره 1988 تا 2002، به صورت ضریب در معادله رگرسیون محاسبه شده و نقشه پتانسیل گسترش شهری تولید گردید. ارزیابی عملکرد رگرسیون لجستیک با استفاده از دو شاخصPseudo R2 و ROC با مقادیر به ترتیب 32/0 و 89/0 نشانگر برازش خوب رگرسیون و قابلیت تشریحی مناسب آن بود. در ادامه مساحت تغییرات برای سال مورد انتظار با استفاده از تحلیل زنجیره مارکوف به صورت کمی پیشبینی شد. در نهایت با استفاده از خروجیهای دو مدل رگرسیون لجستیک و تحلیل زنجیره مارکوف، با بهره گیری از مدل خودکارههای سلولی ، رشد شهری برای سال 2013 مدل سازی گشت که مقایسه آن با تصویر طبقه بندی شده سال 2013 نشان میدهد مدل مورد استفاده با دقت نسبی برآورد مساحت93/0 و ضریب کاپای 87/0 یک مدل موفق بوده است. بر این اساس از همین مدل برای برآورد رشد شهری در سال 2025 استفاده گردید و برای این کار از تصاویر سالهای 2002 و 2013 استفاده شد.
اسماعیل نصیری
دوره 22، شماره 88 ، بهمن 1392، ، صفحه 92-99
چکیده
اصولاً برقراری سیستم مدیریت مواد زائد جامد از جمله مواردی است که برای کنترل تولید، صرفه جویی و مصرف مواد و نیز فرآیند جمعآوری و دفع زباله اهمیت زیادی دارد. سیستم جمعآوری کارآمد و بهداشتی زائدات جامد که پاسخگوی نیازهای شهروندان باشد، هدف اصلی سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهری است. از سوی دیگر امروزه مدیریت مواد زائد جامد با توجه ...
بیشتر
اصولاً برقراری سیستم مدیریت مواد زائد جامد از جمله مواردی است که برای کنترل تولید، صرفه جویی و مصرف مواد و نیز فرآیند جمعآوری و دفع زباله اهمیت زیادی دارد. سیستم جمعآوری کارآمد و بهداشتی زائدات جامد که پاسخگوی نیازهای شهروندان باشد، هدف اصلی سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهری است. از سوی دیگر امروزه مدیریت مواد زائد جامد با توجه به اهمّیت توسعة پایدار در جوامع شهری، یکی از علوم روز دنیا به شمار می آید که در صورت به ثمر رسیدن آن میتوان اثرات و صدمات مصرفی شدن را در ابعاد مختلف تا حد قابل توجهی کاهش داد؛ چرا که کثرت مواد زائد جامد نتیجة غیر قابل اجتناب توسعه و مصرف بوده و نبود مدیریت صحیح همگام با دانش روز یکی از عوامل مهم آلودگیهای زیست محیطی است. در کنار افزایش هزینههای دفع زباله، هزینههای جمعآوری آن نیز رشد یافته و بخش اعظم هزینههای مرتبط با مدیریت موادزائد را جمعآوری زائدات جامد شهری به خود اختصاص میدهد. طرحهای جمعآوری زائدات جامد شهری بسته به نوع، ترکیب و میزان زبالة تولیدی و همچنین ویژگیهای اجتماعی، فرهنگی و اولویتهای شهری متفاوت است. توسعة پایدار بنا به تعریفی که در گزارش کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه آمده عبارت است از: توسعهای که نیازهای نسل حاضر را برآورده نماید بیآنکه برتوان نسلهای آینده برای برآورده ساختن نیازهایشان لطمه وارد سازد. در توسعه نه فقط منابع مادی بلکه منابع انسانی نیز باید نگهداری شود. توسعة پایدار به دست مردم و با مشارکت آنان به وجود میآید؛ که این مهم در تمام مراحل توسعه اعم از اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی و سیاسی برای تضمین پایداری ضروری است.
علی محمدپور؛ خدر فرجی راد
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 5-26
چکیده
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی- اداری و مرکز فعالیتهای مهم اقتصادی کشور از منظر ایمنی و حفاظت شهری ساختاری ناسالم دارد و می توان گفت که بحث ایمنی در تقسیمات شهری آن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که سوانح طبیعی متعدد از جمله زلزله این کلانشهر را تهدید می نماید. بنابراین شناخت و پرداختن به چارچوب و الگوی ...
بیشتر
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی- اداری و مرکز فعالیتهای مهم اقتصادی کشور از منظر ایمنی و حفاظت شهری ساختاری ناسالم دارد و می توان گفت که بحث ایمنی در تقسیمات شهری آن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که سوانح طبیعی متعدد از جمله زلزله این کلانشهر را تهدید می نماید. بنابراین شناخت و پرداختن به چارچوب و الگوی مشخص تقسیمات فضایی شهر جهت مدیریت کارآمد در هنگام بحران در کلانشهر تهران امری ضروری است؛ در این راستا این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال اساسی است که چارچوب مناسب منطقه بندی شهر تهران با رویکرد مدیریت بحران چیست؟
برای پاسخ به سؤالات فوق از روش تلفیقی GIS و AHP و روش کیفی استفاده گردید. نتایج مشخص کرد که بخشهای زیاد اما پراکندهای از کلانشهر تهران در زمره مناطق با آسیبپذیری بالا قرار میگیرند به طوری که 75/16446 هکتار (23/40 درصد از کل پهنههای محاسباتی) از سطح شهر را مناطق با آسیبپذیری بالا در بر میگیرد. علاوه بر آن نتایج مشخص ساخت که آسیبپذیری 25/10004 هکتار معادل 47/24 درصد از کل پهنه شهر تهران در سطح متوسطی قرار دارد. همچنین این نتیجه اساسی به دست آمد که تقسیمات اداری کنونی شهر تهران با وظایف و فعالیتهایی که برای کمیتههای تخصصی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تعریف شدهاند، همخوانی ندارد. این امر بازنگری در تقسیمات اداری شهر تهران در ارتباط با مدیریت بحران این کلانشهر را ضروری ساخته است.
وحید کریم مقدم
دوره 21، شماره 81 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 47-51
چکیده
به طور کلی همواره مابین مطالعات وطرحهای توسعه شهری ومسائل مختلف جغرافیایی در راستای تحقق توسعه کالبد موزون شهری یا همان توسعه پایدار شهری یک ارتباط منطقی و تنگاتنگ وجود دارد ولی متأسفانه در زمانهای گذشته وحتی در عصرحاضر کمترین توجه به مؤلفههای جغرافیایی و بستر محیط طبیعی در الگوهای توسعه شهری شده است. در همین راستا در پژوهش ...
بیشتر
به طور کلی همواره مابین مطالعات وطرحهای توسعه شهری ومسائل مختلف جغرافیایی در راستای تحقق توسعه کالبد موزون شهری یا همان توسعه پایدار شهری یک ارتباط منطقی و تنگاتنگ وجود دارد ولی متأسفانه در زمانهای گذشته وحتی در عصرحاضر کمترین توجه به مؤلفههای جغرافیایی و بستر محیط طبیعی در الگوهای توسعه شهری شده است. در همین راستا در پژوهش حاضر یکی از روشهای مهم تحقیق، روش همبستگی میباشد که چگونگی تأثیر گذاری پدیدهای مختلف طبیعی و انسانی بر روی یکدیگر را نشان میدهد. در واقع در این پژوهش تأثیرات اصلی بنیانهای جغرافیایی موجود در گستره مورد مطالعه همانند تأثیرات توپوگرافی، ژئوفورفولوژی، اقلیم و... در رابطه با چگونگی جهتگیرهای توسعه کالبد شهری وهمچنین چگونگی محدودیتها و فرصتهای ناشی از عوامل محیط طبیعی بر روی توسعه شهری، مورد مطالعه قرار گرفته است. در نهایت باید عنوان شود که راهکار اصلی تحقق توسعه پایدار شهری، منوط به کاربست تمامی مؤلفههای جغرافیایی درالگوهای شهرسازی میباشد.